เนลสัน เฮส์: อนุสรณ์แห่งรักที่ถนนสุรวงศ์

ย้อนไปสักร้อยปีก่อน บริเวณสีลม สาทร สุรวงศ์ สี่พระยา ยังเป็นสวน ทุ่งนา ทำไร่ สวนผัก ปลูกข้าว (ที่มาของโรงสีกังหัน สีลม) เป็นพื้นที่ที่ถูกจับจองเพื่อสร้างบ้านตากอากาศของข้าราชการ พ่อค้า ชาวไทย จีน ฝรั่ง แขก ผู้มีฐานะในเวลานั้น 
 
ถนนชุดนี้บุกเบิกโดยกลุ่มสี่พระยากับหนึ่งคุณหลวง คือ พระยาอินทราธิบดีสีหราชรองเมือง (ม.ร.ว.ลพ สุทัศน์ ) พระยานรฤทธิ์ราชหัช (ทองดี โชติกเสถียร) พระยาพิพัฒโกษา (เซเรสติโน ซาเวียร์) พระยานรนารถภักดี (สุด บุนนาค) และหลวงมนัศมานิต (เถียน โชติกเสถียร) แต่ละท่านมีบทบาทต่อราชการ การศาสนา สังคม การค้า และวัฒนธรรมของเมืองไทยแตกต่างกันไป

ถนนสุรวงศ์ ตอนตัดถนนสุรวงศ์มีข้าราชการ และชาวต่างประเทศเข้าไปจับจองมากที่สุด ย้อนไปยุคนั้น เมื่อมีชาวต่างประเทศเข้ามาทำธุรกิจ ปลูกบ้านเพิ่มมากขึ้น กิจกรรมเล็กๆ ที่เกิดขึ้น เป็นกิจกรรมง่ายๆ ที่นิยมทำกัน คือ อ่านหนังสือ 
 
หนังสือต่างประเทศมีน้อยมาก มักจะอยู่ในครอบครองของชาวต่างประเทศหรือคนที่ไปเรียนผ่านเมืองนอกมาเท่านั้น การรวมกลุ่มของสุภาพสตรีชาวอังกฤษและอเมริกัน 13 ท่าน ที่ชอบหนังสือและเอาหนังสือมาแลกเปลี่ยนกันอ่านทำให้เกิด The Bangkok Ladies’ Library Association หรือสมาคมห้องสมุดสตรีกรุงเทพฯ ตอนนั้นที่ทำการของสมาคมยังไม่ได้เกิดขึ้นถาวร สมาคมฯ หมุนเวียนย้ายที่ทำการไปตามบ้านของสมาชิกสัปดาห์ละ 1 ครั้งที่มาพบกัน

ดูเหมือนความสนใจอ่านหนังสือขยายตัวไปอย่างรวดเร็ว สมาคมห้องสมุดสตรีกรุงเทพฯ จึงกลายเป็นห้องสมุดเนลสัน เฮส์ ตั้งชื่อตามคุณหมอเฮส์ อาจารย์หมอชาวต่างประเทศ ท่านแรกๆ ของศิริรราชพยาบาล 
 
ที่มาของห้องสมุดเนลสัน เฮส์ เกิดมาเพราะความรัก และดำรงอยู่ด้วยความรัก ที่ทำการห้องสมุดเนลสัน เฮส์ ไม่ใช่แค่ตึกสวย ที่ออกแบบและสร้างโดยมาริโอ ตามัญโญ สถาปนิกชาวอิตาเลียน แต่เนลสัน เฮส์ คืออนุสรณ์แห่งรัก ที่คุณหมอสร้างให้ภรรยา เจนนี่ เนลสัน คนเดนมาร์ก ที่มาเมืองไทยพร้อมกับคณะมิชชันนารี เธอทำงานที่ห้องสมุดสตรีกรุงเทพฯ พบรักและแต่งงานกับคุณหมอเฮส์ ไม่มีใครคาดคิดว่า การรับประทานอาหารเย็น ในวันหนึ่งกลายเป็นเหตุผลของความป่วยไข้และจากไปอย่างไม่มีวันกลับ

หมอเฮส์ ตัดสินใจซื้อที่ดินบนถนนสุรวงศ์ เพื่อสร้างห้องสมุดเนลสันเฮส์ เพื่อรำลึกถึงสตรีอันเป็นที่รัก ผู้ทุ่มเททำงานเพื่อห้องสมุดที่เธอรัก 
  
ตึกทรงฝรั่งสีขาว ทอดตัวสงบบนถนนสุรวงศ์ เนลสัน เฮส์ เกิดขึ้นจากความสนใจของคนกลุ่มหนึ่งที่สนใจในสิ่งเดียวกัน ก่อร่างมั่นคงเป็นอนุสรณ์ของความรักที่มั่นคงตลอดไป 
 
บทบาทของเนลสัน เฮส์ เป็นศูนย์กลางของชุมชน คนที่มีความรักในเรื่องเดียวกัน และยังคงเป็นความทรงจำที่ดียิ่งของคนที่ชอบหนังสือ งานศิลปะ และสถาปัตยกรรมนีโอคลาสสิก สร้างแบบสมมาตร รองรับการใช้งานเป็นที่เก็บและอ่านหนังสือ หลังคามุงกระเบื้องว่าว มีโดมแบบอิตาเลียน ผนังติดบานเกร็ดเปิดให้แสงเข้าถึง เพื่อแสงและอากาศถ่ายเทเหมาะกับการอ่านหนังสือ

2465 คือปีที่ห้องสมุดเปิดทำการ เวลา 101 ปี ของเนลสัน เฮส์ ผ่านสงครามโลกครั้งที่สอง โดนถล่มเสียหายจนต้องบูรณะใหญ่ไปครั้งหนึ่ง และบูรณะอีกครั้งเมื่อเร็วๆ นี้เมื่อพื้นเกิดยุบตัว และถึงเวลาที่ต้องบำรุงรักษาแล้ว 
 
วันนี้ของเนลสัน เฮส์ ยังคงเป็นห้องสมุดให้แลกเปลี่ยน ยืม อ่าน เป็นที่แสดงงานศิลปะ ขายหนังสือ จัดงานในบางครั้ง หากไปเยือนนอกจากจะหาหนังสืออ่าน ไปชมงานศิลปะ เนลสัน เฮส์ ยังมีส่วนที่รำลึกถึงความรักนิรันดรที่ยังคงอยู่

ห้องสมุดอาจไม่ยิ่งใหญ่เท่าทัชมาฮาล แต่อนุสรณ์แห่งรักก็คืออนุสรณ์แห่งรัก เหมือนบ้านที่มีความรักอบอวล ถึงเวลาจะผ่านไปนานแค่ไหน ถ้าไปเยือนแล้ว จะสัมผัสถึงควาอบอุ่น และปรารถนาดีอยู่ในบรรยากาศ 
 
บนถนนสุรวงศ์ ยังมีบ้านสวยๆ อีกหลายหลัง มีความทรงจำหลากหลายชนชาติวัฒนธรรม แต่ไม่มีที่ไหนจะมี อนุสรณ์แห่งรักได้เท่าที่นี่