200 ปีที่จักรกลแย่งงานเรา วันนี้มันกำจัดแรงงานมนุษย์อย่างถาวร

9 มิ.ย. 2566 - 10:19

  • ความกลัวเรื่องเครื่องจักรกลแย่งงานมนุษย์ มีมานานกว่า 200 ปี

  • หลายครั้งที่มันทำให้เราตื่นกลัว แต่ยังไม่เป็นความจริงที่เลวร้ายเท่าวันนี้

TAGCLOUD-after-two-centuries-automation-scare-has-become-reality-SPACEBAR-Thumbnail

การปฏิวัติอุตสาหกรรม 

สิ่งที่เกิดขึ้น ปี 1589  วิลเลียม ลี (William Lee) ชาวอังกฤษ ประดิษฐ์เครื่องถักโครงถุงน่องเครื่องแรก ถือเป็นจักรกลแทนที่แรงงานมนุษย์เครื่องแรกๆ และหลักกลไกของมันก็ยังใช้การได้จนถึงทุกวันนี้  
  • สิ่งที่ตามมา มีตำนานเล่าว่าสมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 1 ทรงปฏิเสธคำร้องของ ลี ที่จะจดสิทธิบัตรเครื่องจักรของเขา เพราะทรงเป็นห่วงสวัสดิภาพบรรดาช่างถักถุงน่อง ที่อาจจะต้องตกงาน 
สิ่งที่เกิดขึ้น ศตวรรษที่ 18 เกิดการปฏิวัติอุตสาหกรรม เครื่องจักรกลเข้ามาแทนที่แรงงานมนุษย์เพื่อการผลิตระดับมหาชน  
  • สิ่งที่ตามมา ในศตวรรษที่ 19  กลุ่มแรงงานในอังกฤษที่เรียกว่าพวก Luddite ต่อต้านการใช้จักรกล ก่อจลาจลทำลายจักรกล และประท้วงนายจ้างที่ใช้จักรกลแทนที่แรงงานมีฝีมือ จนทำให้พวกเขาต้องตกงาน 

นักเศรษฐศาสตร์การเมืองคิดอย่างไรกับจักรกล? 

คาร์ล มาร์กซ์ นักเศรษฐศาสตร์การเมืองที่เป็นปากเป็นเสียงให้กับแรงงาน และวิเคราะห์การขูดรีดแรงงานโดยระบอบทุนนิยม แสดงทัศนะเกี่ยวกับการใช้ระบบจักรกลเอาไว้ในงานเขียนชื่อ Das Kapital เมื่อปี 1867 ว่า “เครื่องจักรไม่เพียงแต่ทำหน้าที่เป็นคู่แข่งที่เหนือกว่าคนงานเท่านั้น แต่ยังทำให้แรงงานกลายเป็นสิ่งไม่จำเป็นอีกด้วย มันเป็นอำนาจที่น่ารังเกียจสำหรับเขา และนายทุนก็ประกาศข้อเท็จจริงนี้อย่างกึกก้องและจงใจ รวมทั้งใช้ประโยชน์จากมัน มัน (จักรกล) เป็นอาวุธที่ทรงพลังที่สุดในการปราบปรามการนัดหยุดงาน การประท้วงเป็นระยะๆ ของชนชั้นแรงงานที่ต่อต้านอำนาจเผด็จการของทุน” 

การปฏิวัติหุ่นยนต์ 

สิ่งที่เกิดขึ้น ปี 1954 Unimate กลายเป็นหุ่นยนต์ตัวแรกที่ควบคุมและตั้งโปรแกรมได้แบบดิจิทัล คิดค้นโดย George Devol และถือเป็นตัวแทนของรากฐานของอุตสาหกรรมหุ่นยนต์สมัยใหม่ 
  • สิ่งที่ตามมา ปี 1964 สหรัฐตั้งคณะกรรมาธิการศึกษาตำแหน่งงานที่จักรกลจะมาแทนที่มนุษย์ (National Commission on Technology, Automation, and Economic Progress) 

ผู้นำโลกทุนนิยมคิดอย่างไรกับจักรกล? 

ในแถลงการตั้งคณะกรรมาธิการ NCTAEP ประธานาธิบดี ลินดอน บี. จอห์นสัน แห่งสหรัฐฯ กล่าวเมื่อปี 1964 ว่า “ระบบอัตโนมัติ (Automation) ไม่ใช่ศัตรูของเรา ศัตรูของเราคือความเขลา ความเฉยเมย และความเฉื่อยชา ระบบอัตโนมัติสามารถเป็นพันธมิตรของความเจริญรุ่งเรืองของเราหากเรามองไปข้างหน้า หากเราเข้าใจว่าจะเกิดอะไรขึ้น และถ้าเรากำหนดแนวทางอย่างชาญฉลาดหลังจากวางแผนอย่างเหมาะสมสำหรับอนาคต” และ “ถ้าเราวางแผนใช้มัน ถ้าเราใช้มันอย่างดี ระบบอัตโนมัติจะไม่ทำลายงานหรือทำให้ครอบครัวต้องพลัดถิ่น ในทางกลับกัน มันสามารถขจัดความซ้ำซากจำเจไปจากงานของมนุษย์และช่วยมอบสิ่งต่างๆ ให้มนุษย์ได้มากกว่าที่เคยมีมาก่อน” 

สิ่งที่เกิดขึ้น ปี 1960   General Motors (GM) ใช้หุ่นยนต์ Unimate ช่วยงานในการผลิตรถยนต์ และอุตสาหกรรมรถยนต์จะเริ่มใช้หุ่นยนต์ช่วยประกอบรถมากขึ้น 
  • สิ่งที่ตามมา ปี 1972 เกิดการนัดหยุดงานประท้วงของคนงาน GM ที่โรงงานประกอบรถยนต์ Lordstown Assembly เพราะคนงานไม่พอใจที่บริษัทให้ความสำคัญกับจักรกลมากกว่าแรงงานมนุษย์ 
  • สิ่งที่ตามมา GM ถูกคุกคามจากอุตสาหกรรมรถยนต์ญี่ปุ่น จึงใช้หุ่นยนต์เพื่อเพิ่มผลผลิต พร้อมกับปลดพนักงาน 300 คนในช่วงต้นทศวรรษ 1970 GM สั่งเพิ่มความเร็วของสายการผลิตจาก 60 คันเป็น 101 คันต่อชั่วโมง ซึ่งเป็นอัตราที่เร็วที่สุดในบรรดาโรงงานใดๆ ในโลก ทำให้พนักงานมีเวลาเพียง 36 วินาทีในการทำงานให้เสร็จแทนมาตรฐาน 60 คัน เท่ากับเป็นการบีบแรงงานมนุษย์ให้ทำงานเท่ากับจักรกล 
  • สิ่งที่ตามมา แม้ว่าจะใช้กลยุทธ์นี้ในการผลิต Chevrolet Vega แต่ปรากฏว่า Chevrolet Vega กลายเป็นรถยนต์ที่แย่ที่สุดในโลกตลอดกาล (จากข้อมูลในหนังสือ Collectible Automobile) และยังทำให้เกิดการนัดหยุดงานประท้วงครั้งใหญ่ ในเวลานั้น GM  คือบริษัทรถยนต์ที่ใหญ่ที่สุดในโลก แต่นักวิเคราะห์บางคนชี้ว่านี่คือจุดเริ่มต้นของความเสื่อมของ GM 

Lordstown Syndrome จักรกลฆ่าแรงงาน 

การนัดหยุดงานที่ Lordstown เมื่อปี 1972 ยังคงสร้างแรงกระเพื่อมต่อมาจนถึงปัจจุบัน เพราะมันกลายเป็นที่มาของคำศัพท์ในด้านสังคมวิทยา คือคำว่า Lordstown Syndrome เพื่อให้อธิบายสิ่งที่แรงงานต้องการจากนายจ้างหรือนายทุน ซึ่งไม่ใช่การขึ้นค่าแรงหรือสวัสดิการที่ดีกว่า แต่โจมตีนายจ้างหรือนายทุนที่ใช้งานพวกเขาหนักเกินไป และนำจักรกลมาใช้ในการผลิตเพื่อเร่งผลผลิต โดยที่หวังจะให้แรงงานทำงานหนักโดยไม่โอดครวญเหมือนจักรกล เช่น GM บีบให้กระบวนการผลิตรถยนต์ที่ Lordstown ทำงานเป็นบ้าเป็นหลัง เพื่อที่จะโฆษณาว่า นี่คือกระบวนการผลิตรถยนต์ที่เร็วที่สุดในโลก หลังจากที่อุตสาหกรรมรถยนต์ของสหรัฐฯ ถูกคุกคามจากอุตสาหกรรมรถยนต์ญี่ปุ่น  

สิ่งที่เกิดขึ้น ปี 1967 Barclay's Bank เริ่มให้บริการเครื่อง ATM บรรดาสื่อและผู้เชี่ยวชาญทำนายว่าในอนาคตจะมีการปลดพนักงานธนาคารครั้งใหญ่ จะมีการปิดสาขาธนาคาร 
  • สิ่งที่ตามมา จนถึงทศวรรษที่ 2020 เครื่อง ATM ถูกติดตั้งไปทั่วโลก แต่ธนาคารจะยังใช้พนักงานทำงานธุรการและธุรกรรมทางการเงินต่อไป และยังมีการจ้างพนักงานเพิ่มขึ้นด้วย แต่มิติของการให้บริการโดยพนักงานเปลี่ยนไป มาเน้นที่การมีปฏิสัมพันธ์กับลูกค้ามากขึ้น 

ช่วงรอยต่อ 

สิ่งที่เกิดขึ้น การใช้จักรกลมาแทนที่มนุษย์มากขึ้น บวกกับการบีบให้แรงงานมนุษย์ทำงานหนักขึ้น แต่ปลดคนงานเรื่อยๆ ทำให้เกิดปรากฏการณ์ Lordstown Syndrome มากขึ้น ในระหว่างทศวรรษที่ 70 – 90 แต่ในช่วงเวลานี้ไม่มีความก้าวหน้ามากนักในเรื่องจักรกลหรือระบบอัตโนมัติ 
  • สิ่งที่ตามมา บริษัทต่างๆ ต้องการหลีกเลี่ยงกฎระเบียบที่ปกป้องสิทธิแรงงานและทนไม่ไหวกับการนัดหยุดงาน จึงเริ่มย้ายฐานการผลิตไปยังพื้นที่อื่นที่เอื้อต่อทุนมากกว่าแรงงาน และยังย้ายฐานการผลิตไปยังประเทศกำลังพัฒนา ที่มีแรงงานราคาถูกกว่า แต่ในที่สุดประเทศกำลังพัฒนาก็จะมีค่าแรงสูงขึ้นเรื่อยๆ จนกระทั่งนายทุนต้องนำจักรกลมาใช้แทนในที่สุดเช่นกัน  
สิ่งที่เกิดขึ้น ปี 2013 รายงานของมหาวิทยาลัยอ็อกซ์ฟอร์ดประเมินว่า 47% ของคนงานในสหรัฐฯ มีความเสี่ยงสูงที่จะตกงานให้กับระบบอัตโนมัติภายใน 10 ถึง 20 ปี  
  • สิ่งที่ตามมา ณ ต้นปี 2023  สถิติจาก Business Insider บ่งชี้ว่า ตั้งแต่ปี 1980 งานการผลิตโดยใช้แรงงานลดลง 3% ในขณะที่ผลผลิตเพิ่มขึ้นเกือบ 20% 
สิ่งที่เกิดขึ้น ปี 2018 ผู้เชี่ยวชาญในวงการคาดการณ์ว่า AI อาจจะทำลายตำแหน่งงานภาคการเงินการธนาคารถึงครึ่งหนึ่งภายในเวลา 1 ทศวรรษ 
  • สิ่งที่ตามมา ปี 2019 เป็นต้นมา ธนาคารและสถาบันการเงินทั่วโลกเริ่มปลดพนักงานเป็นจำนวนมาก เพราะกำไรลดลง และบางส่วนเพราะการนำระบบดิจิทัลมาใช้งาน นี่คือภัยคุกคามครั้งใหญ่และจริงจังที่สุดต่อแรงงานภาคการเงิน นับตั้งแต่มีการใช้ ATM 
สิ่งที่เกิดขึ้น ปี 2019 บริษัท Oxford Economics ประเมินว่างานด้านการผลิตมากถึง 20 ล้านตำแหน่งทั่วโลกอาจถูกแทนที่ด้วยหุ่นยนต์ภายในปี 2030 
  • สิ่งที่ตามมา สถิติจาก Business Insider บ่งชี้ว่า  ระหว่างปี 1970 จนถึงปี 2000 บทบาทของการผลิตด้วยแรงงานอยู่ในภาวะชะงักงัน แต่ผลผลิตกลับเพิ่มสูงขึ้น สะท้อนว่าจักรกลเข้ามาช่วยให้การผลิตมีศักยภาพเพิ่มขึ้น โดยใช้แรงงานน้อยลง 

การปฏิวัติดิจิทัล 

สิ่งที่เกิดขึ้น ปี 2022 เดือนกรกฎาคม สำนักงานสถิติแรงงานสหรัฐฯ (Bureau of Labor Statistics) ชี้ว่า มีหลักฐานเพียงเล็กน้อยที่สนับสนุนคำกล่าวอ้างที่ว่าเทคโนโลยีกำลังเร่งการตกงาน โดยอ้างรายงานศึกษาแนวโน้มการจ้างงานตั้งแต่ปี 1999 และคาดการณ์การจ้างงานถึงปี 2029 แต่รายงานนี้มีขึ้นก่อนการปรากฏตัวของ ChatGPT 
  • สิ่งที่ตามมา ปี 2023 เดือนกุมภาพันธ์ Arvind Krishna ซึ่งเป็น CEO ของ IBM คิดว่าการที่ AI เข้ามาแทนที่พนักงานธุรการที่ซ้ำซากจำเจ ถือเป็นเรื่องที่ดี เขาบอกว่า “ในสายงานต่างๆ เช่น การบริการลูกค้า ทรัพยากรบุคคล และตำแหน่งในด้านการเงินและการดูแลสุขภาพ ทุกคนล้วนเห็นการทำงานอัตโนมัติ ไม่ใช่อีกหลายปีนับจากนี้ แต่จะเป็นในวันนี้” 
  • สิ่งที่ตามมา ปี 2023 เดือนมีนาคม Goldman Sachs เตือนว่า งาน 300 ล้านตำแหน่งอาจได้รับผลกระทบจากพัฒนาการของ AI ระลอกล่าสุด เช่น การเกิดขึ้นของ ChatGPT โดย 18% ของงานทั่วโลกจะเปลี่ยนมาเป็นระบบคอมพิวเตอร์ได้ โดยเฉพาะในประเทศพัฒนาแล้ว  
  • สิ่งที่ตามมา ปี 2023 บริษัทเทคชั้นนำไม่ว่าจะเป็น Meta, Alphabet และ Amazon ปลดพนักงานออก รวมแล้วถึงเดือนมีนาคม เลิกจ้างพนักงานประมาณ 290,000 คน ส่วนใหญ่อยู่ในสหรัฐฯ 
  • สิ่งที่ตามมา ปี 2023 เดือนเมษายน Walmart คาดว่า 65% ของสาขาจะให้บริการโดยระบบอัตโนมัติภายในปี 2026 และสินค้ากว่าครึ่งหนึ่งจะผ่านกระบวนการในโรงงานที่ทำงานด้วยเครื่องจักร 
  • สิ่งที่ตามมา ปี 2023 เดือนพฤษภาคม IBM วางแผนที่จะใช้ AI เพื่อแทนที่งาน 7,800 ตำแหน่งในอีก 5 ปีข้างหน้า  
  • สิ่งที่ตามมา ปี 2023 เดือนพฤษภาคม Challenger, Gray & Christmas บริษัทด้านทรัพยากรบุคคลเผยว่าเฉพาะเดือนพฤษภาคม มีตำแหน่งสูญเสียไป 4,000 ตำแหน่งเพราะ AI 

แต่จักรกลมากเกินไปจะทำลายทุนนิยมหรือไม่?

ทุนนิยมดำรงอยู่ได้เพราะการสะสมทุน และทุนเกิดจากการสะสมกำไร แต่ถ้านายทุนสร้างกำไรด้วยการลดต้นทุนแบบไม่คิดหน้าคิดหลัง มันอาจจะเป็นการฆ่าตัวเองเสียมากกว่า ประเด็นหนึ่งที่กำลังถกเถียงกันในตอนนี้คือ หากทุนนิยมใช้ระบบจักรกลมากเกินไป แล้วไล่พนักงานออก เพื่อลดต้นทุน สิ่งที่จะตามมาคือ แรงงานหรือคนทั่วไปที่ไม่มีงานทำ จะไม่มีกำลังซื้อ พูดง่ายๆ ก็คือไม่มีเงินจับจ่าย เมื่อนั้น กิจการต่างๆ จะไม่มีรายได้ เพราะไม่มีลูกค้า (ยิ่งไม่ต้องพูดถึงเรื่องทำกำไร) ดังนั้น การใช้จักรกลทั้งหุ่นยนต์และปัญญาประดิษฐ์แทนที่มนุษย์มากเกินไป จะเป็นการฆ่าระบบทุนนิยมมากกว่าที่จะทำให้มันเจริญรุ่งเรือง 

เรื่องเด่นประจำสัปดาห์