ผมเคยเขียนถึงเพลงนี้กับเรื่องราวของ บิลลี ฮอลิเดย์ ครั้งหนึ่งเมื่อหลายปีก่อน และเคยยกเพลงนี้ให้เป็น ‘มารดา’ ของบรรดาเพลงประท้วง (Protest song) ทั้งจักรวาลนฤมิตเลยด้วยซ้ำ
เนื้อหาเพลง…แรง! พูดถึงม็อบคนขาวใช้ศาลเตี้ยฆ่าคนดำ (lynching) ด้วยการจับแขวนคอบนต้นไม้ ซึ่งเป็นเรื่องเกิดขึ้นอย่างชุกชุมในอเมริกาช่วงยุค 40s –50s
เนื้อเพลงแม้จะใช้สัญลักษณ์เปรียบเปรยทำนองบทกวี เปรียบศพคนดำที่แขวนอยู่บนต้นไม้เป็น ‘ผลไม้ประหลาด’ (Strange Fruit) ที่แกว่งไกวตามสายลมบนต้นไม้
ในแง่บทกวี เขียนได้สวย… แต่เมื่อฟัง มันให้ความรู้สึกทั้งเศร้า และขนหัวลุกไปพร้อมๆ กัน
Southern trees bear a strange fruit
ที่ทางใต้มีต้นไม้ที่ออกผลประหลาด
Blood on the leaves and blood at the root
มีเลือดอยู่บนใบไม้และรากของมัน
Black bodies swinging in the southern breeze
ลมทางใต้แกว่งไกวร่างคนผิวดำที่แขวนอยู่ไปมา
Strange fruit hanging from the poplar trees
มีผลไม้รูปร่างประหลาดห้อยลงมาจากต้นป๊อปลาร์
Pastoral scene of the gallant South
ฉากทุ่งหญ้าเรียบง่ายของเหล่าผู้กล้าทางใต้
The bulging eyes and the twisted mouth
ดวงตาที่ปูดบวมและปากที่บิดเบี้ยว
Scent of magnolia, sweet and fresh
กลิ่นของดอกแมกโนเลียโชยมาช่างสดชื่นและหอมหวาน
Then the sudden smell of burning flesh
แต่ทันใดนั้น กลิ่นหอมแปรเปลี่ยนเป็นกลิ่นผิวหนังที่มอดไหม้
Here is a fruit for the crows to pluck
นี่คือผลไม้ที่มีไว้ให้ผู้คนมารุมทิ้ง
For the rain to gather, for the wind to suck
มีไว้ให้ฝนมารวมตัวกันสาดใส่, มีไว้ให้สายลมกัดกร่อน
For the sun to rot, for the tree to drop
มีไว้ให้พระอาทิตย์ทำมันเน่า, มีไว้ให้ต้นไม้ทำมันร่วงหล่น
Here is a strange and bitter crop
นี่คือผลไม้ที่แปลกประหลาดและรสชาติขมปร่า
เคยมีข่าวทำนองหนังเรื่องนี้จะไม่ลงจอของ Netflix แต่อยู่ดีๆ เมื่อต้นอาทิตย์ปลายเดือนธันวาคมปี 2021 มันก็โผล่ขึ้นมาในโปรแกรมเฉยเลย…
ใครที่สนใจความเป็นมา ประวัติชีวิตของ บิลลี ฮอลิเดย์ อาจผิดหวังเล็กๆ
หนังเริ่มที่ชีวิตของเธอช่วงกำลังรุ่งโรจน์ ปัญหายาเสพติด ปัญหาชีวิตคู่กับผู้ชายเห็นแก่ตัวคนแล้วคนเล่าที่เข้ามาในชีวิต แต่จุดโฟกัสของหนังจะให้น้ำหนักกับการถูกตามรังควานจากหน่วยปราบปรามยาเสพติดของรัฐที่จับเธอเข้าคุก และยึดใบอนุญาติร้องเพลงตามคลับ แม้กระทั่งนอนป่วยใกล้ตาย ยังมาตามจับ ใส่กุญแจข้อเท้าล่ามเธอติดกับเตียงในโรงพยาบาล
โดยหนังจงใจโยงเหตุการณ์ล่มสลายในอาชีพและชีวิตทั้งหมดของเธอว่า เป็นเพราะเธอฝืนที่จะร้องเพลง Strange Fruit ทั้งๆ ที่ถูกรัฐสั่งห้าม
ตัวหนัง แม้จะเจอกระแสวิจารณ์ว่าระดับ “so so” แต่ส่วนตัวผู้เขียนก็ว่าดี ทำได้ชวนติดตาม
โดยเฉพาะคุณแอนดรา เดย์ (Andra Day) ผู้สวมบท บิลลี ฮอลิเดย์ เล่นได้ดีสุดๆ และได้ข่าวว่าได้รางวัล Golden Globe สาขานักแสดงนำจากเรื่องนี้
ข้อกังขาเดียวที่มีกับหนัง คือรู้สึกว่าหนังอาจจะมี Fiction มากกว่า Fact…
เท่าที่ทราบ บิลลี ฮอลิเดย์ เคยถูกทางการเขม่น และขอกึ่งบังคับไม่ให้เธอร้องเพลง Strange Fruit จริง แต่ถึงขนาดส่งเจ้าหน้าที่ขึ้นไปลากตัวเธอจากเวทีเมื่อเธอเริ่มร้องเพลงนี้อย่างในหนัง…ไม่ได้เกิดขึ้นจริง
และเหตุผลที่เอฟบีไอ (FBI) ตามจองล้างจองผลาญเธอ อาจไม่ใช่เพราะเธอดื้อที่จะร้องเพลง Strange Fruit ดั่งในหนัง แต่อาจเพราะช่วงนั้นเอฟบีไอกำลังมีแคมเปญทำสงครามกับยาเสพติด รวมทั้งนายแฮรี่ แอนสลิงเจอร์ (Harry Anslinger) หัวหน้าเอฟบีไอขณะนั้น ได้ชื่อว่าเป็นคนเหยียดผิวตัวพ่อ ก็เลยตามบี้เธอ ศิลปินผิวดำที่กำลังเป็นซูเปอร์สตาร์ระดับโลกเป็นพิเศษ
แต่ก็นั่นแหละ สไตล์ของหนังเขาก็บอกว่าเป็น Biographical drama จะมาจับจ้องความจริงอะไรนักหนา…
อย่างไรก็ตาม นี่เป็นหนังชวนดู…เพลงเพราะ (มากๆ) ตลอดทั้งเรื่อง…และอีกครั้ง แอนดรา เดย์ สวมบท บิลลี ฮอลิเดย์ ได้ไร้ที่ติ… แนะนำครับ
