Bearbrick, Cry Baby, SKULLPANDA เหล่าบรรดาอาร์ตทอยที่กำลังเป็นกระแส รวมถึงปรากฏการณ์ห้างแตกจากการต่อแถวรอซื้อของ POP MART บริษัทของเล่นจีนที่ขึ้นชื่อด้านการขายของเล่นดีไซเนอร์คงสามารถใช้เป็นหลักฐานชั้นดีในการยืนยันว่า ‘อาร์ตทอย’ กำลังเป็นสิ่งที่ผู้คนในสังคมให้ความสนใจและนิยมเป็นอย่างยิ่ง
อาร์ตทอย (Art Toy) หรือ ดีไซน์เนอร์ทอย (Designer Toy) ถูกนิยามว่าเป็นของเล่น ของสะสมที่สร้างขึ้นโดยศิลปินและนักออกแบบ โดยอาร์ตทอยแตกต่างจากของเล่นเด็กตรงที่ของเหล่านี้มักถือเป็นของสะสมสำหรับผู้ที่มีอายุเกิน 14 ปี และถูกออกแบบจากศิลปิน ซึ่งงานเหล่านี้มักถูกผลิตขึ้นมาในจำนวนจำกัด และมีราคาสูง
หากมองในแง่ของศิลปะตามคำจำกัดความ อาร์ตทอยของประเทศไทยอาจไม่ได้มีเพียงแค่ Cry Baby ที่พวกเรารู้จักกันดี แต่อาจรวมถึงตุ๊กตานางรำ ตุ๊กตาตายาย ตุ๊กตาม้าลาย ตุ๊กตากุมารทอง ลูกเทพ และอีกสารพัดสารพันมากมายที่เรามองข้ามไป เนื่องจากเราเลือกที่จะปอกเปลือกบริบทความสำคัญด้านศิลปะของมันออกจนสิ้น ทิ้งไว้เพียงความน่าเลื่อมใสให้สรรพสิ่งเหล่านี้เท่านั้น
ย้อนกลับไปเมื่อประมาณ 4,500-5,000 ปีที่แล้ว คนไทยเริ่มมีการนับถือผี หรือที่เรียกกันว่า ศาสนาผี (Shamanism) ตั้งแต่เริ่มตั้งถิ่นฐาน อันได้รับอิทธิพลมาจากจีนอย่างยาวนาน ผู้คนเชื่อว่าทุกสรรพและเหตุการณ์สิ่งที่เกิดขึ้นอยู่เหนือการควบคุมของมนุษย์ อีกทั้งยังมีวิญญาณสิงสถิตคอยดูแลคุ้มครองอยู่ ไม่ว่าจะเป็นในก้อนหิน สายน้ำ ท้องฟ้า หรือต้นไม้ เป็นต้น ดังนั้นหากอยากมีชีวิตที่ดี อยู่เย็นเป็นสุข ก็ควรจะทำพิธีบวงสรวง เซ่นไหว้ ขอขมาอยู่เสมอ เพราะพวกเขามีอำนาจที่จะบันดาลทุกอย่างให้เกิดขึ้น ความพอใจของภูติผีเหล่านี้จึงกลายเป็นสิ่งสำคัญที่คนไทยให้ความสำคัญ
ความเชื่อนี้ยังคงดำเนินมาถึงปัจจุบัน ผู้คนยังเชื่อว่าภายในบ้านมีวิญญาณที่คุ้มครองเรียกว่า ‘เจ้าที่เจ้าทาง’ ภายในรถยนต์มี ‘แม่ย่านาง’ และภายในต้นไม้มี ‘นางตะเคียน’ ถึงอย่างนั้นบางอย่างก็มีการปรับเปลี่ยนให้เข้ากับยุคสมัยมากขึ้น เป็นรูปเป็นร่างที่ชัดเจนและจับต้องได้มากขึ้น เช่น ตุ๊กตานางรำ นิยมถวายด้วยความเชื่อว่าจะทำให้วิญญาณรื่นเริง หรือตุ๊กตาม้าลายที่นิยมถวายเพื่อขอความปลอดภัย เป็นต้น
นอกจากตุ๊กตาต่างๆ ที่ถูกออกแบบและพัฒนาขึ้นแล้ว ด้านของศาลพระภูมิ หรือที่เราเชื่อกันว่าเป็นที่พักอาศัยของวิญญาณก็ถูกปรับเปลี่ยน ตกแต่ง และพัฒนาให้เข้ากับยุคสมัยเช่นกัน โดยปกติแล้ว ศาลพระภูมิมักถูกออกแบบตามอาคารศักดิ์สิทธิ์โบราณของไทย มีหลังคาแหลม หน้าจั่ว คล้ายวัดหรือพระราชวัง แต่ในปัจจุบันก็ได้มีการออกแบบให้ดูสมัยใหม่และน่าอยู่มากขึ้น ถึงขนาดที่เคยมีสาวชาวต่างชาติคนหนึ่งต้องหยิบตุ๊กตาบาร์บี้ที่นำติดตัวมาด้วยออกมาวางข้างๆ และถ่ายรูปคู่กับศาล เนื่องจากเธอเห็นว่ารูปทรงมีความน่ารักคล้ายคลึงกับบ้านตุ๊กตานั่นเอง
อีกหนึ่งความน่ารักคงหนีไม่พ้น ‘ลูกเทพ’ หรือตุ๊กตาเด็กที่เชื่อว่ามีวิญญาณเด็กที่ตายไปแล้วสิงสถิตอยู่ มีความคล้ายคลึงกับกุมารทอง และนิยมบูชาเพื่อขอเรื่องโชคลาภเงินทอง ด้วยภาพลักษณ์ที่น่ารักและน่าทะนุถนอมทำให้หลายคนนิยมเลี้ยงดูตุ๊กตานี้เหมือนลูก คอยอุ้มและพาไปยังสถานที่ต่างๆ ด้วยราวกับมีชีวิตจริง จนถึงขั้นเคยเกิดเป็นกระแส หรือสามารถเรียกได้ว่า ‘แฟชัน’ ที่ทุกคนต้องมีประดับตัวออกจากบ้านก็ว่าได้ อีกทั้งยังได้รับความสนใจจากชาวต่างชาติหลากหลายประเทศ เนื่องจากมีความน่ารักน่าชังและเข้ากับยุคสมัย
ตุ๊กตาทุกรูปแบบไม่ว่าจะเป็น นางรำ ตายาย ม้าลาย ลูกเทพ หรืออะไรก็ตาม หากลบบริบททางด้านความเชื่อออกไปจนหมดสิ้น หรือเพียงภาพลักษณ์ที่สะท้อนความเป็นศิลปะและเอกลักษณ์ของไทยไว้ สิ่งเหล่านี้คงเป็นงานอาร์ตทอยชั้นดีที่ผู้คนให้ความนิยม ต่างชาติหลายคนเริ่มหยิบซื้อเป็นของฝากติดไม้ติดมือกลับบ้าน ซึ่งไม่เพียงแต่ตุ๊กตาเหล่านี้เท่านั้นน แต่คนรุ่นใหม่ยังนิยมนำสิ่งศักดิ์สิทธิ์มาทำเป็นอาร์ตทอยมายิ่งขึ้น เช่น กาชาปองพระพิฆเนศ เป็นต้น เมื่อไรก็ตามที่เราต่างข้ามผ่านความเชื่อเหล่านี้ไปได้อย่างไม่ลบหลู่ ให้ความสำคัญและเริ่มพัฒนาคุณค่าของสิ่งที่มีอย่างแท้จริง วันหนึ่งตุ๊กตาเหล่านี้อาจกลายเป็น Soft Power ให้ประเทศไทย และอาจมีวางขายใน POP MART ก็เป็นได้
