คเณศจตุรถี ไม่ใช่ วันเกิดพระคเณศ

วันที่ 19 กันยายน 2566 ปีนี้ ตรงกับวัน ‘คเณศจตุรถี’ วันที่คนซึ่งเคารพพระคเณศจะบูชาและขอพร มีคนจำนวนมากเข้าใจว่า ‘คเณศจตุรถี’ คือ วันเกิดของพระคเณศ เราจึงไปบูชาท่าน เหมือนที่เราบูชาเทพเจ้าองค์อื่นในวันเกิด ความจริงแล้ว คเณศรจตุรถี ไม่ใช่วันเกิดของพระคเณศ มีความจริงบางอย่างที่เราสับสน  
 
‘คเณศจตุรถี’ จริงๆ แล้ว คือ เทศกาลฉลอง เมื่อเป็นเทศกาลจะมีระยะเวลาเริ่มต้นและสิ้นสุด คือประมาณ 10-11 วัน เริ่มจากวันขึ้น 4 ค่ำ ไปสิ้นสุดวันขึ้น 14 ค่ำ ปีนี้ตรงกับวันที่ 18-28 กันยายน 2566

วันเกิดของพระคเณศ ผ่านมาแล้ว วันเกิดพระคเณศ หนือที่เรียกว่า ‘ศุทธ มาฆจตุรถี’ คือวันขึ้น 4 ค่ำ ในเดือน มาฆะ (ตามปฏิทินฮินดู ซึ่งต่างจากปฏิทินที่ไทยใช้ไม่มากนัก) เดือนมาฆะ คือ ประมาณกลางเดือนมกราคมถึงกลางเดือนกุมภาพันธ์

ในช่วงเวลาวันเกิดของพระคเณศจะมีการฉลองหรือ ‘ชยันตี’ (แปลว่า การฉลองชัย) คนอินเดียที่เป็นชาวฮินดู จะเอาดินผสมดินเหนียว ขมิ้น มาผสมกับเครื่องหอม แล้วปั้นเป็นองค์พระคเณศ นำเครื่องบูชามาบูชา มีขนมโมทกะที่ทำจากงา อาบน้ำนมผสมงา ทำพิธีบูชาครบก็จะนำเทวรูปไปลอยน้ำ คนที่เคารพท่านมากๆ และอยากให้การบูชาบริสุทธิ์จะต้องถือศีล กินเจในช่วงเวลานั้น

แล้วคเณศจตุรถีที่เราทำกันในเดือนนี้คือ ทำอะไร? ย้อนไปในสมัยโบราณ อินเดียกับจีน และไทยเป็นประเทศเกษตรกรรม จะมีพิธีเพื่อแสดงถึงการเริ่มต้นเวลาแห่งการเพาะปลูก การฉลองพระคเณศในเดือนนี้จึงเป็นการบูชา ‘ก่อนการเพาะปลูก’ พระคเณศนั้นเป็นเทพแห่งความสำเร็จ คือ ขัยชนะเหนืออุปสรรคทั้งปวง การบูชาพระองค์คือการขอพรเพื่อให้การเพาะปลูกให้ได้ผลดี มีความสมบูรณ์ บริบูรณ์สำเร็จทุกประการ อีกเรื่องคือพระคเณศ คือ ธาตุน้ำ ถือเป็นการอวยพรให้สิ่งจำเป็นที่สุดสำหรับการทำการเกษตรมีความบริบูรณ์สมบูรณ์

คเณศจตุรถีจึงไม่ใช่เทศกาลฉลอง ‘ประสูติ’ แต่เป็นการบูชาเพื่อเริ่มต้นฤดูกาลเพาะปลูก ความจริงการบูชาเทพเป็นเรื่องดี แต่การบูชา ถ้าหวังให้เกิดผล ควรบูชาตามหลักการบูชา การบูชาต้องทำให้ถูกต้อง ที่สำคัญ คือ ต้องเข้าใจตามความเป็นจริงว่าเราทำการบูชาในช่วงเวลานั่นโดยมีจุดมุ่งหมายอะไร