อลิซาเบธ ซิดดัล นางแบบศิลปะกับบทบาทสำคัญในกลุ่มนิยมก่อนราฟาเอล

หลายคนอาจคุ้นเคยกับภาพวาด ‘โอฟีเลีย’ (Ophelia) ภาพวาดสีน้ำมันที่เผยภาพหนองน้ำเขียวขจีเคียงคู่ดอกฟอร์เก็ตมีน็อตกับร่างของหญิงปริศนาที่กำลังล่องลอยอยู่เหนือน้ำราวกับโศกนาฏกรรม งานชิ้นนี้เป็นผลงานสร้างสรรค์ของ เซอร์จอห์น เอเวอเร็ตต์ มิลเล (Sir John Everett Millais) ที่พยายามพรรณนาภาพการจมน้ำของนางโอฟีเลียในบทละครเรื่อง ‘Hamlet’ ของ วิลเลียม เชกสเปียร์ (William Shakespeare) เอเวอเร็ตต์ มิลเล เป็นหนึ่งในศิลปินกลุ่มก่อนราฟาเอล หรือกลุ่มนิยมแบบก่อนราฟาเอล (Pre-Raphaelite Brotherhood) กลุ่มเคลื่อนไหวทางศิลปะที่ก่อตั้งเมื่อปี ค.ศ. 1848 จุดประสงค์หลักของกลุ่มศิลปินเหล่านี้ไม่ได้ต่างอะไรจากชื่อมากนัก นั่นคือการเดินตามรอยวิธีการทางศิลปะในแบบที่ราฟาเอล (Raphael) เคยทำไว้ในอดีต รวมถึงผลงานของมีเกลันเจโล (Michelangelo)

สมาชิกในกลุ่มนิยมก่อนราฟาเอลนั้นนอกจากมิลเลแล้ว ยังมี ดันเต กาเบรียล โรเซ็ตติ (Dante Gabriel Rossetti), วิลเลียม ฮอลแมน ฮันต์ (William Holman Hunt), เจมส์ คอลลินสัน (James Collinson) และเฟรเดอริก จอร์จ สตีเฟนส์ (Frederic George Stephens) สิ่งที่น่าพูดถึงเกี่ยวกับศิลปินกลุ่มนี้ไม่ได้มีเพียงรูปแบบงานศิลปะสวยงามชวนฝัน สังเกตให้ดีว่าองค์ประกอบหลักของภาพวาดของพวกเขานั้นเป็นผู้หญิง บางคนอาจคิดว่าหญิงสาวในภาพอาจเป็นหญิงสาวทั่วไปธรรมดา หรือเป็นเพียงหญิงสาวในจินตนาการของศิลปิน แต่จริงๆ แล้วหญิงสาวที่ว่า (และมักปรากฎอยู่ในภาพวาดของศิลปินกลุ่มนี้หลายชิ้น) มีนามว่า อลิซาเบธ ซิดดัล (Elizabeth Siddal) ศิลปินและนางแบบศิลปะที่คนในปัจจุบันยกให้เป็นซูเปอร์โมเดลแห่งคริสต์ศตวรรษที่ 19

ซิดดัลไม่ได้เป็นเพียงนางแบบศิลปะ หรือที่เรียกว่านางมิวส์ (muse) เหมือนที่ศิลปินมักเรียกกันสำหรับหญิงสาวที่มอบแรงบันดาลใจในการวาดรูปของศิลปิน เพราะงานหลักที่เธอทำอยู่ยังมีงานศิลปะร่วม 60 ผลงาน รวมถึงผลงานทางด้านบทกวีอีกด้วย โดยงานส่วนใหญ่ของเธอเคยถูกร่วมแสดงพร้อมกับศิลปินกลุ่มนิยมก่อนราฟาเอล แต่น้อยคนนักจะรู้จักและให้ความสนใจ

งานของซิดดัลหลีกเลี่ยงความสมจริงแบบสัจนิยม แต่งดงามและรุ่งโรจน์บนจินตนาการ เธอมักจะวาดภาพพรรณนาภาวะหรือฉากของอารมณ์ที่ปรากฎอยู่ในบทกวี เฉกเช่นภาพ ‘Lady Clare’ ที่อิงจากผลงานของ อัลเฟรด เทนนีสัน (Alfred Tennyson) ที่บอกเล่าตัวละครที่ค้นพบว่าชีวิตเธอมีแต่คำโกหก หรืองาน ‘The Macbeths’ ที่ซิดดัลวาดตัวเธอเองกับโรเซ็ตติให้ออกมาเหมือนเป็นคู่รักต้องสาปและหัวปั่นเพราะคำพยากรณ์ 
 
แจน มาร์ช (Jan Marsh) ภัณฑารักษ์และนักวิชาการศิลปะ ยกย่องให้ซิดดัลเป็นตัวละครสำคัญของกลุ่มนิยมก่อนราฟาเอล และมองว่าเธอตัวแทนที่ดีของกลุ่มสตรีนิยมนับตั้งแต่ปี 1980s

“เรื่องราวเกี่ยวกับซิดดัลที่เล่าๆ กันมานั้นบางเรื่องก็ไม่ใช่เรื่องจริง แต่เป็นเรื่องของ ดันเต กาเบรียล มากกว่าไม่ว่าจะเป็นเรื่องแรงบันดาลใจในงานศิลปะของเขา หรือเรื่องรักๆ ใคร่ๆ เธอถูกเล่าออกมาในรูปแบบต่างๆ กัน มันยากมากที่จะรู้เรื่องราวชีวิตจริงของเธอ” แคโรล จาโคบิ (Carol Jacobi) ภัณฑารักษ์ประจำหอศิลปะเทต (Tate Gallery) กล่าว  
 
มีเรื่องเล่าว่าซิดดัลถูกพบโดยกลุ่มนิยมก่อนราฟาเอลระหว่างที่เธอกำลังทำงานในร้านขายหมวก แม้ว่าความจริงแล้วเธอเป็นเพียงศิลปินคนหนึ่งที่ผ่านเรียนศิลปะมานานหลายเดือน อีกทั้งรูปพรรณสันฐานที่ดูขี้โรคของเธอบนภาพวาดนั้นก็ยังเป็นเพียงการแต่งเติมให้ดูเกินจริงทั้งสิ้น ดูเหมือนเรื่องราวทั้งหมดของเธอจะพบได้แค่ในประวัติของโรเซ็ตติ เนื่องจากเธอเป็นคู่รักของเขา เช่นเดียวกันกับความตายของเธอที่ยังคงคลุมเครือ มาร์ชเคยเขียนเล่าว่าเธอเสียชีวิตจากการเสพยาเกินขนาดพร้อมกับลูกในท้อง แต่หลักฐานนั้นมีน้อยมากที่จะพิสูจน์ว่าเป็นเรื่องจริง

นักประวัติศาสตร์ศิลปะมักอ้างว่างานศิลปะส่วนใหญ่ของเธอล้วนหยิบยืมมาจากโรเซ็ตติ ขณะที่จาโคบิเถียงว่ากลุ่มนิยมก่อนราฟาเองชอบทำงานเป็นทีมมากกว่า และเป็นไปได้ที่ศิลปินหลายคนจะหยิบยืมไอเดียจากเธอทั้งสิ้น  
 
นี่คงเป็นเรื่องราวเล็กๆ ที่มีความจริงอันน้อยนิดเกี่ยวกับศิลปินหญิงที่ชื่อ อลิซาเบธ ซิดดัล ผู้แสดงให้เห็นว่าผู้หญิงนั้นมีบทบาทสำคัญเช่นกันในวงการศิลปะมาตั้งแต่ยุคคริสต์ศตวรรษที่ 19 มากกว่าการปรากฎอยู่บนภาพวาดของศิลปินผู้ชาย อีกทั้งยังเป็นศิลปินแรกๆ ที่พยายามถ่ายทอดความงดงามของอารมณ์ในแบบที่ไม่มีใครเคยทำมาก่อนอีกด้วย