‘Pinocchio’ แอนิเมชันที่บอกเล่าความสัมพันธ์พ่อลูกได้อย่างงดงาม

หุ่นเชิดไม้จอมซนพิน็อคโอเป็นนิทานปรัมปราที่ถูกนำมาสร้างใหม่อยู่เรื่อยๆ ตอนนี้รวมแล้วมีทั้งหมด 24 เวอร์ชั่นทั้งฉบับคนแสดงและฉบับแอนิเมชัน ซึ่งเวอร์ชั่นที่เรารู้จักกันมากที่สุดคือของดิสนีย์ที่ทำออกมาเมื่อปี 1940 อิงจากนิยาย The Adventures of Pinocchio ของ คาร์โล คอลโลดิ (Carlo Collodi) แต่ ณ ตอนนี้จะพูดถึงเวอร์ชั่นของ กีเยร์โม เดล โตโร (Guillermo del Toro) เห็นจะเป็นไม่ได้ เพราะเพิ่งได้รับรางวัลออสการ์สาขาแอนิเมชันยอดเยี่ยมไปหมาดๆ 
 
หลายคนอาจรู้เรื่องย่อของพิน็อคคิโอเป็นอย่างดี แต่น่าสงสัยว่าพิน็อคคิโอที่ถูกสร้างมาซ้ำแล้วซ้ำเล่าจะยังมีอะไรดีมากพอถึงขั้นได้รับรางวัลเวทีใหญ่ไป ดูเหมือนว่า เดล โตโร มีวิธีการในการถ่ายทอดเรื่องราวของหุ่นเชิดจอมซนนี้ใหม่ โดยขยายไปที่ความสัมพันธ์ระหว่างพ่อลูกที่ลึกซึ้งกินใจทั้งผู้ชมที่เป็นพ่อ ผู้ชมที่เป็นลูก รวมถึงผู้ชมทั่วไป

เรื่องเปิดมาด้วย เซบาสเตียน เจ. คริกเก็ต (ให้เสียงโดย ยวน แม็คเกรเกอร์) จิ้งหรีดพูดได้ที่มีวาทศิลป์และวรรณศิลป์ในการเล่าเรื่อง เดินทางมาเจอกับช่างไม้มากฝีมือ เจปเปตโต นั่งร่ำไห้จากการไม่ปล่อยวางที่สูญเสียลูกชายสุดที่รักไป ด้วยความเศร้านี้เขาสร้างหุ้นไม้ขึ้นมาเพื่อแทนลูกตัวเอง ซึ่งเทพดาสีฟ้า (ให้เสียงโดย ทิลดา สวินตัน) ได้มอบพลังวิเศษให้กับหุ่นไม้พร้อมกับตั้งชื่อว่า พิน็อคคิโอ เพื่อปลอบประโลมเจปเปตโต และมอบหน้าที่ดูแลให้กับเซบาสเตียน แลกกับคำขออะไรก็ได้ 
 
ดูอย่างเหมือนจะดี แต่กลายเป็นว่าพิน็อคคิโอไม่ใช่เด็กที่น่ารักเชื่อฟังเหมือน คาร์โล ลูกชายที่ล่วงลับของเจปเปตโต เขาจึงรู้สึกว่าพิน็อคคิโอไม่ใช่ลูกชายเขา ต่อให้ใช่เขาก็พยายามยัดเยียดความเป็นคาร์โลให้กับหุ่นเชิดวิเศษที่ดื้อดึงตัวนี้ 
 
ความพิเศษของ Pinocchio ฉบับ เดล โตโร คือการสื่อคำสอนใจผ่านเรื่องราวได้อย่างไหลลื่น เราจะมาไล่กันทีละเรื่องว่ามีอะไรบ้าง และอะไรที่ทำให้พิน็อคคิโอฉบับนี้วิเศษนัก 

1.การยอมรับความเป็นตัวเองของลูก 

อย่างที่กล่าวไปแล้วว่าเจปเปตโตเป็นคุณพ่อที่มีความคาดหวังสูงในตัวพิน็อคคิโอ เพราะคาร์โลทำหน้าที่เป็นลูกชายแสนดี เชื่อฟัง และใฝ่รู้อยู่เสมอ ขณะที่พิน็อคคิโอเป็นเด็กซน ไม่ค่อยเชื่อฟัง รักสนุก และชอบสงสัยกับทุกเรื่อง สิ่งที่เขามีให้กับเจปเปตโตคือความรักก้อนโต ตามปกติเรามักมีภาพจำว่าเด็กไม่เชื่อฟังคือเด็กไม่ดี กลับกันในเรื่อง พิน็อคคิโนไม่ได้ไม่เชื่อฟังเพราะดื้อ แต่ไม่เชื่อฟังเพราะเขาสนใจกับโลกใบใหม่ที่เขาไม่เคยเห็นมาก่อน ดังนั้นจึงไม่แปลกที่เขาจะชอบถามอยู่ตลอดเวลา 

เจปเปตโตเป็นตัวแทนของคุณพ่อที่ตอบคำถามลูกไปอย่างส่งๆ เพื่อคลายความน่ารำคาญใจ อีกทั้งมีภาพลูกชายในฝันอยู่ตลอดเวลา และคาดหวังให้พิน็อคคิโอเป็นเช่นนั้น หารู้ไม่ว่าการถามของเด็กนั้นสำคัญยิ่งต่อการรู้โลกกว้าง ไม่ว่าจะตอบอะไร เขาจะจำไปจนโต เดล โตโร ตั้งใจให้ผู้ชมเห็นว่าลูกทุกคนไม่สามารถเป็นแบบที่พ่อแม่คาดหวังได้ พวกเขามีความฝันเป็นของตัวเอง มีความเป็นตัวของตัวเอง ทางที่พ่อแม่ควรรักพวกเราในแบบที่พวกเขาเป็น เพราะสิ่งที่สำคัญที่สุดคือความรัก ไม่ใช่คุณสมบัติ 

2.ตัวอย่างของพ่อที่ทำร้ายลูก 2 ตัวอย่าง 

ภายในเรื่องมีตัวอย่างของพ่อทำร้ายลูกอยู่ 2 ตัวอย่าง คือ โปเดสตากับแลมป์วิค และเค้าท์วอลเปกับสปาซซาทูรา
โปเดสตาเป็นนายทหารของมุสโซลินี (Mussolini) ผู้ฝักใฝ่นาซีเยอรมัน สิ่งที่เขาคิดคือเรื่องทหารและการรบ และแน่นอน เขาคาดหวังให้ แลมป์วิค ลูกชายของเขาเติบโตเป็นทหารที่แข็งแกร่ง ไร้ซึ่งความกลัว ทว่าความจริงไม่เป็นเช่นนั้น เดล โตโร ถ่ายทอดให้เห็นว่าแลมป์วิคเป็นเด็กจิตใจอ่อนโยน และมองทุกอย่างเป็นเรื่องสนุกตามประสาเด็กทั่วไป แต่ในมุมมองของโปเดสตา สิ่งเหล่านี้คือคุณสมบัติของคนอ่อนแอ และขี้ขลาด โปเดสตาเป็นตัวอย่างคุณพ่อที่ทำร้ายลูกที่คาดหวังในตัวลูกจนมากเกินไป และพยายามหล่อหลอมให้ลูกตัวเองเป็นหุ่นเชิดที่เชื่อฟังทุกอย่างโดยที่ไม่มีพื้นที่ให้สงสัย หรือมอบอิสระทางความคิด 

เค้าท์วอลเปกับสปาซซาทูราไม่ใช่พ่อลูกกันแน่ๆ ร้อยเปอร์เซ็นต์ เดล โตโร ถ่ายทอดให้ทั้งสองคนเป็นเหมือนพ่อที่ใช้งานลูกในการทำมาหากิน ทำมาหากินปกติเป็นเรื่องปกติ แต่ทำมาหากินแล้วทำร้ายลูกไปด้วยคงไม่ใช่เรื่องที่ดี นอกจากนี้หลังจากการมาของพิน็อคคิโอ ทำให้สปาซซาทูราเป็นหมาหัวเน่า เปรียบได้กับการที่พ่อมีรักลูกไม่เท่ากัน และมีการปฏิบัติต่อลูกแต่ละคนแตกต่างกัน 

3.การประนีประนอมกันระหว่างพ่อลูก 

“บางทีเขาก็มักจะพูดอะไรที่รู้สึกตอนนั้น และพอเวลาผ่านไป เขาจะรู้ตัวว่าเขาไม่ได้หมายความอย่างนั้นจริงๆ” นี่คือประโยคปลอบประโลมจิตใจพิน็อคคิโอของเซบาสเตียน หลังโดนเจปเปตโตดุด่าว่าเขาเป็น ‘ภาระ’ (burden) จะเห็นว่า เดล โตโร ไม่ได้มีพื้นที่ให้แค่ผู้ชมที่เป็นพ่อแม่คน แต่มีพื้นที่ให้กับเหล่าเด็กๆ ได้เข้าใจผู้ใหญ่ และสามารถจัดการกับความรู้สึกที่ย่ำแย่ของตัวเองได้ บางทีการที่พ่อแม่ดุด่าว่ากล่าว ไม่ได้ความหมายว่าพวกท่านไม่รัก แต่มันเป็นความเป็นมนุษย์ที่พลาดพลั้งออกไปโดยไม่ได้ตั้งใจ สารนี้เป็นสิ่ง เดล โตโร ใช้ประนีประนอมผู้ใหญ่และเด็ก เพื่อให้เข้าใจกันและกันมากขึ้น 

ตอนจบของ Pinocchio ของ เดล โตโร ไม่ใช่ตอนจบที่ทุกคนหวังไว้ มันไม่ใช่ความสุขแบบ Happy Ever After แต่เป็นตอนจบที่แท้จริงที่สุดแสนจะ ‘มนุษย์’ พิน็อคคิโอไม่ได้กลายเป็นเด็กผู้ชายจริงๆ เจปเปตโตแก่ชราจนจากโลกไปด้วยความสุขอย่างที่เขาต้องการ (คือการมีลูกอยู่เคียงข้าง) เซบาสเตียนล้มตาย ถูกเก็บไว้ในใจของพิน็อคคิโอ และท้ายที่สุดสปาซซาทูรา เจ้าลิงหน้าโหดหัวใจเกินร้อยก็แก่ชราตามอายุขัยของมัน และถูกฝังไว้ข้างๆ กับเจปเปตโต และคาร์โล พิน็อคคิโอยังคงเป็นหุ่นไม้ร่างเด็กที่ไม่เติบโตเป็นผู้ใหญ่ ผจญออกไปนอกโลกหลังจากคนในครอบครัวล้มตายจากไปแล้ว ไม่มีใครรู้ว่าอนาคตของเขาจะเป็นอย่างไร แต่สิ่งที่แน่นอนที่สุดคือเขาได้ช่ำชองและเข้าใจโลกนี้แล้วจริงๆ

มันเป็นตอนจบที่ยากที่จะบอกว่าเป็น Happy Ending ดีหรือไม่ แต่สำหรับผู้เขียนแล้วมันช่างรู้สึกโหวงอยู่ในหัวใจ เหมือนเป็นการกล่าวว่าท้ายที่สุดคนที่ต้องเติบโตต่อไปในโลกนี้ก็คือลูกหลาน และเด็กๆ ของเรา กับอนาคตอันเศร้าปนทุกข์ที่กำลังคอยพวกเขาอยู่ข้างหน้า 
 
สามารถรับชม Pinocchio  แล้วตอนนี้บนแพลตฟอร์ม Netflix