ใกล้เทศกาลกินเจ ปีนี้ 15-23 ตุลาคม 2566 หลายคนอาจจะกินเจ บางคนไม่สนใจ เวลาเข้าเทศกาลกินเจทีไรจะมีข้อสงสัย 2-3 เรื่อง เป็นอะไรที่ อยู่ในใจหลายคน คือ กินเจได้บุญจริงหรือ ? ทำไมกินเจต้องไปโรงเจ ซื้ออาหารรับประทานเองไม่ได้หรือไง ? และโรงเจ กับ ศาลเจ้า ต่างกันยังไง ?
ขออธิบายแบบนี้ กินเจ คือ การบริโภคอาหารที่ปรุงจากผักผลไม้ งดเนื้อสัตว์และของสดคาว ชาวจีนเป็นคนสร้างประเพณีนี้ มีจุดมุ่งหมายเพื่อบูชาดาวนพเคราะห์ 9 ดวงที่มีอิทธิพลกับชีวิตมนุษย์ คนจีนจึงกินเจเพื่อสะเดาะห์เคราะห์เสริมดวง ความจริงอีกประการคือ เทศกาลกินเจไม่เหมือนตรุษจีนหรือไหว้พระจันทร์ คนจีน(ส่วนใหญ่) ทุกคนไม่ได้กินเจ ถ้าคิดจะไปกินเจที่ฮ่องกงหรือแผ่นดินใหญ่คือไม่มีให้กินแน่นอน
กินเจได้บุญไหม? กินเจ เป็นคติของมหายาน (ยึดคำสอนของเถราจารย์เป็นหลัก) คนไทยนับถือพุทธแบบเถรวาท (ยึดเอาคำสอนพระพุทธเจ้าเป็นหลัก) เถรวาท มองว่า การกินเจเป็นการงดเว้นส่วนบุคคล ไม่ได้บริโภค ไม่ได้ทำให้กระบวนการเบียดเบียนหยุดลง โรงงานยังฆ่าสัตว์ คนยังจับปลา สัตว์ที่ถูกเอามาบริโภคยีงตายทุกวัน เวลากินเจจะมีคำที่มาด้วยกัน คือถือศีลการละเว้นการเบียดเบียนผู้อื่น ดังนั้นการถือศีลย่อมเกิดกุศลแน่นอน ถ้ากินเจเฉยๆ เถรวาทมองว่า ไม่ได้บุญ
ทำไมกินเจต้องไปโรงเจ ทำไมบางคนไปกินเจที่ศาลเจ้าโรงเจ กับศาลเจ้าต่างกันยังไง ? อธิบายรวมกันว่า โรงเจจะมีเทพที่เป็นประธานของศาลคือ กิ่วอ๊วงหุกโจ๊ว หรือราชาแห่งดาวนพเคราะห์ทั้ง 9 เมื่อกินเจเป็นการบูชาดาวนพเคราะห์ ก็ต้องไป โรงเจ โรงเจจะมีเทพองค์ประธานหรือรององค์ประธานคือ กิ่วอ๊วงหุกโจ๊ว ศาลเจ้าทั่วไปมีเทพองค์ประธานตามแต่ความเชื่อ ถึงมีแต่จะปิดเอาไว้ในเวลาปกติ เพราะ กิ่วอ๊วงหุกโจ๊ว จะเสด็จมาเฉพาะช่วงกินเจเท่านั้น หมดช่วงเวลาจะเสด็จกลับ ท่านไม่ได้อยู่ตลอดเวลา เราจึงเห็นเทศกาลกินเจจะมีการเชิญเจ้า แห่เจ้า และส่งเจ้า ที่ต้องไปโรงเจเพราะวัตถุประสงค์ไปบูชาขอพร (ผู้ใหญ่เก่าๆบางท่านว่าไม่ต้องไปทุกวันหรือไม่ต้องออกจากบ้านเลยก็มี ที่เป็นอย่างนี้เพราะเตือนคนดวงตกหนักๆ) ในกรุงเทพฯ ที่เป็น โรงเจเก่า คือ โรงเจบุญสมาคม อายุ 128 ปี อยู่ที่เยาวราช หรือโรงเจที่ถนนมิตรไมตรี โรงเจตลาดพลู และโรงเจที่เชิงสะพานกรุงเทพฯ หากสนใจแวะไปชมได้จะเข้าใจการกินเจ
การกินเจ เป็นเรื่องความเชื่อ รากของแนวคิด คือการบูชาดวงดาว กินเจในเมืองไทยเป็นการเอาความเชื่อมหายานมาผสมกับเถรวาท และใส่มูเตลูลงไป ปนกันไปหมด กินเจจะกินให้ได้บุญ ต้องกินแบบพุทธเถรวาท คือ ต้องถือศีล กินเจ แบบคนรุ่นใหม่ เป็นการฝึกวินัยหวังให้ปรับร่างกาย แต่อาหารเจแบบไทยก็ไม่ได้เอื้อกับสุขภาพจริงๆ สรุปคือ แล้วแต่จิตศรัทธา
