หลังจากเผชิญกับภาวะฝุ่นครองเมืองมานานนับทศวรรษ เชื่อว่าเราท่านทั้งหลายคงเข้าใจถึงภัยอันตรายของเจ้าฝุ่น PM2.5 กันเป็นอย่างดีอยู่แล้ว
เจ้าฝุ่นตัวร้ายที่มีอนุภาคเล็กมากนี้ เข้าไปทำร้ายได้แทบจะทุกส่วนของร่างกาย ทั้งระบบการหายใจ หรือแทรกซึมเข้าไปในกระแสเลือดจนส่งผลต่อการทำงานของหัวใจ และจากบทความวิจารณ์ปี 2018 ที่ตีพิมพ์ในวารสารโรคอ้วนนานาชาติ PM 2.5 ยังสามารถปั่นป่วนระบบย่อยอาหารนำมาสู่ภาวะโรคอ้วนได้อีกด้วย
และก็แน่นอนว่าสาเหตุที่ทำให้ร่างกายเราได้รับฝุ่นเหล่านี้นั้นมาจากการหายใจเป็นหลัก ยิ่งต้องทำกิจกรรมที่ทำให้อัตราการหายใจถี่มากขึ้นเท่าไหร่ เรายิ่งมีโอกาสรับฝุ่นเข้าร่างกายมากขึ้นเท่านั้น ดังนั้นกิจกรรมอย่างการเล่นกีฬาจึงทำให้เรามีโอกาสรับฝุ่นมากขึ้น โดยเฉพาะกีฬากลางแจ้งที่ต้องใช้แรงและพลังงานมาก อย่างฟุตบอล วิ่ง หรือ ปั่นจักรยาน
นั่นทำให้สำหรับคนที่เล่นกีฬาเพื่อรักษาหุ่น คงจะสับสนไม่น้อย เพราะสูดฝุ่นเข้าไปก็มีอากาสเป็นโรคอ้วน จะไปเล่นกีฬาเพื่อรักษาหุ่นก็ดันเพิ่มโอกาสสูดฝุ่นมากเข้าไปอีก จะทำยังไงดีกันล่ะแบบนี้
สิ่งแรกที่ทำได้ง่ายที่สุด คือหมั่นเช็คค่าฝุ่น และงดเล่นกีฬากลางแจ้งในวันที่ค่าฝุ่นสูงเกินมาตรฐาน โดยตัววัดที่ชื่อว่าหน่วยดัชนีคุณภาพอากาศ หรือ Air Quality Index ตัวย่อ AQI ซึ่งเป็นการรายงานข้อมูลคุณภาพอากาศในรูปแบบที่ง่ายต่อความเข้าใจของประชาชนทั่วไป ที่จะได้รับทราบถึงสถานการณ์มลพิษทางอากาศในแต่ละพื้นที่ว่าอยู่ในระดับใด มีผลกระทบต่อสุขภาพอนามัยหรือไม่ ซึ่งมีหลักการดังนี้
หากค่า AQI อยู่ที่ 0-25 ถือว่าอากาศปลอดโปร่งดีมาก ปลอดภัยในการออกกำลังกาย หรือ เล่นกีฬากลางแจ้ง
หากค่า AQI อยู่ที่ 26-50 ถือว่าอากาศยังอยู่ในระดับที่ดีอยู่ สามารถเล่นกีฬาแจ้งได้ปกติ แต่สำหรับผู้ที่มีโรคประจำตัวที่เกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ อาทิ หอบหืด หรือ ภูมิแพ้ อาจจะต้องหมั่นสังเกตุอาการตัวเอง
หากค่า AQI อยู่ที่ 51-100 นี่ถือว่าเป็นค่าอากาศที่เริ่มไม่ดีต่อสุขภาพแล้ว การหายใจหนักๆ กลางแจ้งอาจจะส่งผลในระยะยาวต่อสุขภาพได้ โดยเฉพาะผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับปอด หรือ หัวใจ พยายามออกกำลังกายในที่ร่ม หรือ ถ้าหากมีความจำเป็นจริงๆ พยายามทำให้การออกกำลังหรือการเล่นกีฬากลางแจ้งของคุณรวบรัดได้เร็วที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้
หากค่า AQI อยู่ที่ 101-150 ถือเป็นมลภาวะทางอากาศที่ส่งผลเสียต่อสุขภาพทุกคน โดยเฉพาะผู้ป่วยโรคปอด และโรคหัวใจดังที่กล่าวไปข้างต้น หากเป็นไปได้แนะนำให้งดเล่นกีฬากลางแจ้ง และหันมาออกกำลังกายในร่ม
หากค่า AQI อยู่ที่ 151-200 ค่ามลภาวะทางอากาศอยู่ในระดับอันตราย ห้ามเล่นกีฬานอกบ้านเด็ดขาด !
หากค่า AQI อยู่ที่ 201-500 นี่คือค่าอากาศที่อันตรายในระดับภาวะฉุกเฉิน หากเป็นไปได้ควรงดออกจากที่ร่มในทุกกรณี จนกว่าจะค่าอากาศจะลดลง
ข้อควรระวังที่สำคัญ คือการสวมหน้ากากอนามัยกันฝุ่น N95 เพื่อเล่นกีฬา โดยคิดว่าจะป้องกันฝุ่น PM 2.5 นั้นเป็นสิ่งที่ไม่ควรทำเป็นอย่างยิ่ง เพราะแม้อาจจะกันฝุ่นได้บางส่วน แต่การใส่หน้ากากก็จะทำให้เราต้องหายใจแรงและเร็วขึ้น ส่งผลให้ระบบหัวใจและหลอดเลือดทำงานหนักมากขึ้นและอาจเกิดอันตรายได้
กล่าวสรุปคือ ถ้าหากคุณเล่นกีฬาโดยมีเป้าหมายมุ่งเน้นไปที่การรักษาสุขภาพ หากตรวจค่าฝุ่นแล้วเกินกว่ามาตรฐานที่กำหนด ก็อาจต้องตัดใจจากกีฬากลางแจ้งที่คุณโปรดปราน และหันมาออกกำลังกายในร่ม ซึ่งถ้ามีเครื่องฟอกอากาศด้วยก็จะยิ่งดี โดยควรมุ่งเน้นไปที่การออกกำลังกาย หรือเล่นกีฬาที่มีความเข้มข้นต่ำๆ อาทิ ว่ายน้ำ โยคะ พิลาทีส หรือ ปั่นจักรยาน โดยควบคุมจังหวะให้ช้าลงหน่อยเพื่อให้ร่างกายไม่ได้หายใจเร็วจนเกินไป
เคล็ดลับอีกหนึ่งอย่าง การเล่นกีฬาในร่มแม้จะเป็นการลดอัตราการได้รับฝุ่นไปบ้าง แต่ก็คงจะไม่ทั้งหมด ดังนั้นการหมั่นดื่มน้ำในปริมาณที่เหมาะสม ทำให้ร่างกายไม่ขาดน้ำ นับว่าเป็นตัวช่วยหนึ่งในการขับสารพิษออกจากร่างกาย โดยปริมาณ 2-3 ลิตรต่อวันก็อาจจะเพียงพอ แต่ถ้าเกิดเล่นกีฬาในร่มที่อาจจะต้องใช้แรงและมีความเข้มข้นสูงขึ้นมาหน่อย อาทิ ฟุตซอล แบดมินตัน แล้วเหงื่อออกเยอะ ก็สามารถเพิ่มปริมาณการดื่มน้ำในวันนั้นเข้าไปอีกได้
สุดท้ายนี้ถ้าหากการออกไปเล่นกีฬาของคุณ เป้าหมายคือการออกไปมีสังคม พบปะเพื่อนๆ หรืออาจจะเล่นกีฬาเพื่อแสวงหาความสนุกจากการได้แข่งขันเอาชนะคู่ต่อสู้ ก็ยังมีกีฬาทางเลือกอื่นๆ ที่สามารถเล่นในร่มและไม่ได้มีความเข้มข้นสูง อาทิ สนุกเกอร์ โบล์วลิ่ง หรือจะฉีกไปทาง E-Sport ก็เป็นทางเลือกที่ไม่เลว เพราะในปัจจุบันก็มีเกมส์กีฬาจำลองยอดฮิตมากมาย ทั้ง ฟุตบอล บาสเก็ตบอล ให้คุณได้สัมผัสประสบการณ์ความเข้มข้นแบบถึงใจในยามที่ฝุ่นยังครองเมืองอยู่แบบนี้
