เคยสงสัยไหมว่าทำไม สมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช หรือรัชกาลที่ 1 แห่งราชวงศ์จักรีต้องสร้างพระนครใหม่บนฝั่งซ้ายของแม่น้ำเจ้าพระยา
เหตุผลที่ว่าไม่อยากอยู่ในชัยภูมิเดิมของกรุงธนบุรีอาจจะฟังขึ้น แต่ทำไมต้องฝั่งตรงข้ามกัน ทำไมต้องเป็นที่ตั้งปัจจุบัน
สมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ โปรดให้สร้างพระบรมมหาราชวัง บริเวณที่เป็นบ้านพระยาราชาเศรษฐีและบ้านจีน โดยให้พระยาราชาเศรษฐีและจีนทั้งปวงนั้น ย้ายบ้านไปอยู่ที่ใต้คลองวัดสามปลื้ม ถึงคลองวัดสามเพ็ง
เหตุผลที่ไม่ใช้กรุงธนบุรีเพราะพื้นที่วัง (พระราชวังเดิม) ขยายลำบากติดวัดอรุณราชวราราม และวัดโมลีโลกยาราม ประกอบโค้งด้านนอกของแม่น้ำ น้ำไหลเชี่ยวจากทางเหนือทำให้ตลิ่งทรุดพังเร็วกว่าฝั่งกรุงเทพฯ
จริงๆ แล้วพื้นที่ของกรุงเทพฯ ตอนสร้างเมือง อยู่บนพื้นที่กรุงธนบุรีเดิม แต่ขยายเมืองเพิ่มขึ้น พระราชวังและวังที่สร้างขึ้นในรัชกาลที่ 1 อยู่ในเขตคลองคูเมืองเดิมที่เป็นคูเมืองชั้นใน มีบางวังที่กระจายไปอยู่นอกเขตคูเมืองเดิมของกรุงธนบุรี เพียงแต่เพื่อไปทำหน้าที่รักษาพระนครตรงจุดยุทธศาสตร์ ทั้งด้านทิศเหนือ และทิศตะวันออกเฉียงเหนือ
วิธีการตั้งพระบรมมหาราชวังที่ทรงใช้หลักการวางตำแหน่งตามแผนการในตำราพิชัยสงครามที่เรียกว่า “นาคนาม” ที่มีหลักการตั้งทัพให้...
มีแม่น้ำโอบรอบภูเขา ถ้าหาภูเขาไม่ได้ แต่แม่น้ำก็ได้ เรียกว่านาคนาม เมื่อเปรียบเทียบตำแหน่งที่ตั้งของค่ายหลวงพบว่าตรงกับที่ตั้งของ พระบรมมหาราชวัง
ส่วนค่ายที่รายรอบค่ายหลวง ตรงกับที่ตั้งของ พระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า) พระราชวังบวรสถานพิมุข (วังหลัง) โดยมีวังต่างๆ วางรายล้อมจุดยุทธศาสตร์บริเวณปากคลอง ริมป้อม ริมแม่น้ำ
ยุทธศาสตร์ของพื้นที่มีแม่น้ำโอบ 3 ด้าน ใช้คลองคูเมืองเดิมเป็นด่านป้องกันชั้นแรก แล้วให้ขุดคลองเพิ่ม และสร้างป้อมขึ้นเพื่อป้องกันเมือง ตำแหน่งที่ตั้งของวังที่สร้างขึ้นพระราชทานพระญาติและเป็นบำเหน็จแก่ผู้ร่วมกอบกู้เอกราช ไม่ได้สัมพันธ์กับแผนการตั้งทัพแบบนาคนาม แต่ยึดหลักความสัมพันธ์ใกล้ชิดของข้าราชการฝ่ายวังหลวงและฝ่ายวังหน้าอย่างชัดเจน ตำแหน่งที่ตั้งวังพระราชโอรสที่สร้างขึ้นเพื่อแบ่งพื้นที่รักษาพระนครเหนือ โดยศูนย์การปกครองอยู่ที่พระบรมมหาราชวัง และพระราชวังบวรฯ
ข้อสันนิษฐานที่ไม่มีข้อยืนยันคือ การเลือกบ้านของพระยาราชาเศรษฐี ที่ตั้งบ้านอยู่ที่นี่แล้วมีความเติบโตในราชการตั้งแต่เป็นทหารร่วมรบจนได้เป็นพระยาราชาเศรษฐีน่าจะเป็นชัยภูมิที่ดี ส่งเสริมความสำเร็จยั่งยืนได้
เรื่องนี้เป็นแต่เพียงข้อสันนิษฐานเสริมหลักการและข้อเท็จจริงตอนต้น จะด้วยอะไรก็แล้วแต่กรุงเทพฯ ที่ก่อตั้งแต่ตั้งแต่ พ.ศ.2325 ก็ดำรงยืนยงมาได้ 242 ปีแล้ว
