เบอร์ไหนมาก่อนมีผลแพ้ชนะแค่ไหน? เปิดพลังของตำแหน่งบนบัตรเลือกตั้ง

อาจเป็นสิ่งที่อยู่ในความสงสัยของหลายคนมานานแล้วว่า ตกลงแล้วลำดับที่ 1, 2, 3 และอื่นๆ บนบัตรเลือกตั้ง มีผลต่อการได้มาซึ่งคะแนนเสียง ชัยชนะ และความพ่ายแพ้ในศึกเลือกตั้งหรือไม่? ในไทยอาจจะจมีการศึกษาเรื่องนี้กันน้อย ดังนั้น ก่อนอื่นเราจึงต้องพึ่งพาการวิจัยในต่างแดน โดยเฉพาะในสหรัฐที่ศึกษาเรื่องนี้อย่างจริงจัง แม้ว่าระบบการปกครองจะต่างกับไทย แต่หลักการของการเลือกตั้งไม่ต่างกันนัก ซึ่งอาจจะช่วยบอกใบ้กับเราได้ถึงสิ่งที่เกิดขึ้นในสมรภูมิเลือกตั้งของไทย 

ในสหรัฐมีการศึกษาเรื่องลำดับพรรคการเมืองหรือผู้สมัครบนบัตรลือกตั้งที่จะส่งผลต่อการรับรู้ของผู้มีสิทธิออกเสียง หรือ Ballot position effects มานานหลายปีแล้ว และต่อไปนี้คือสิ่งที่นักวิจัยค้นพบ 

• ลำดับในบัตรเลือกตั้งมีผลต่อการแพ้ชนะ 12%  
• ผู้สมัครที่ได้ลำดับแรกจะมีอัตราส่วนชนะมากกว่าที่คาด 4 - 5%  
• ลำดับที่คนมองเห็นก่อนจะเพิ่มโอกาสที่ผู้สมัครจะได้คะแนนดีในการเลือกตั้ง  
• 90% ของผู้สมัครที่อยู่ลำดับแรกจะได้คะแนนเสียงดีกว่าตอนที่ได้ลำดับล่างๆ ลงมา  
• ผู้สมัครรายหนึ่งคะแนนโหวตเพิ่มขึ้น 10% เมื่อได้อยู่อันดับแรก เทียบกับการไปอยู่ลำดับท้าย 

อย่างไรก็ตาม มีงานวิจัยที่ให้ผลตรงกันข้ามอยู่เหมือนกัน  

• ความแตกต่างระหว่างการได้ตำแหน่งอันดับ 1 และตำแหน่งอันดับ 2 บนบัตรเลือกตั้งอาจค่อนข้างน้อย 
• มีตัวอย่างที่ผู้สมัครที่อยู่อันดับแรกเสียคะแนน ส่วนผู้ที่อยู่ท้ายได้คะแนนเพิ่ม 
• ลำดับบนบัตรเลือกตั้งมีผลต่อพรรคเล็กๆ มากกว่า 
• ลำดับไม่มีผลต่อผู้สมัครจากพรรคใหญ่ๆ  

ทำไม ผู้มีสิทธิออกเสียงถึงเลือกพรรคหรือผู้สมัครที่พวกเห็นก่อนใครบนบัตรเลือกตั้ง?  

• MIT Election Lab ตั้งข้อสังเกตเอาไว้ว่า นักวิชาการตั้งข้อสังเกตว่าให้ผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่มีข้อมูลเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยเกี่ยวกับผู้สมัคร มีแนวโน้มที่จะเลือกคนที่พวกเขาเห็นก่อนในบัตรเลือกตั้ง เพราะรู้สึกเหนื่อยที่จะไล่ดูและพิจารณาผู้สมัครให้หมดทุกคนบนบัตรเลือกตั้ง (ที่ยาวเป็นหางว่าว)  
• งานวิจัยโดย Michael Jankowski & Torren Frank (2022) แย้งเรื่องนี้ โดยยกตัวอย่างผู้ออกเสียงทางไปรษณีย์ในสหรัฐที่ดูเหมือนว่าลำดับของผู้สมัครจะไม่มีผลต่อคนเหล่านี้ ผู้วิจัยเสนอว่าอาจเป็นเพราะผู้ลงคะแนนทางไปรษณีย์อาจสนใจทางการเมืองมากกว่า และอาจเป็นเพราะผู้มีสิทธิเลือกตั้งทางไปรษณีย์มีเวลามากกว่าในการประเมินข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับผู้สมัครรับเลือกตั้ง 

สรุป เรื่องนี้ยังคงเป็นดีเบตในวงการวิชาการที่ศึกษาเรื่องผลกระทบของลำดับผู้สมัครในบัตรเลือกตั้งมานานหลายสิบปีแล้ว แต่ไม่ว่าผลจะออกมาแบบใดก็ตาม เราพอจะสรุปใจได้ว่า ลำดับของพรรคการเมืองและผู้สมัครบนบัตรเลือกตั้งมีผลต่อผู้มีสิทธิออกเสียง ไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง