บุกป่าล่าไฟ PM2.5 (3): ความลับของนักดับไฟ “เราดับไฟที่คนทั่วไปมองไม่เห็น”

รสหวานจากขนมที่อาผ่าหยิบยื่นให้ผมช่วงพักกินข้าวเที่ยงหลังภารกิจดับไฟเสร็จสิ้น ยังคงหวานค้างอยู่ในความรู้สึก 

เช่นเดียวกับความรู้สึกยินดีของทีมอาสาดับไฟป่าที่ภารกิจวันนี้จบลงด้วยชัยชนะ เพราะแนวไฟเป้าหมายถูกดับลงแล้วโดยสมบูรณ์ 

แต่ไม่มีใครรู้ว่ามันจะลุกโชนขึ้นมาอีกเมื่อไหร่

ไฟที่มองไม่เห็น 

ภารกิจดับไฟในวันนี้จบลงด้วยชัยชนะของทีม เพราะแนวไฟเป้าหมายถูกดับลงแล้ว แต่ยังมีไฟอีกหลายจุดยังคงลุกไหม้ ซึ่งมีทั้งไฟจำเป็นและไฟไม่จำเป็น ชาวบ้านและเจ้าหน้าในพื้นที่ต่างๆ ยังคงต้องเหน็ดเหนื่อยและเสี่ยงอันตรายในการดับไฟ 

ทีมอาสาดับไฟเดินลงดอยกลับมายังรถบัญชาการ เจ้าหน้าที่อุทยานฯและเจ้าหน้าที่ท้องถิ่นยืนรอพวกเขาราวกับงานต้อนรับทหารอาสาที่เพิ่งกลับจากสงคราม พวกเขากล่าวขอบคุณทีมดับไฟที่เดินทางเข้าไปทำภารกิจดับไฟที่พวกเขามองไม่เห็น 

“พวกเขาสงสัยว่าพวกเรารู้จุดฮอตสปอตได้ยังไง” โจ้เล่าให้เพื่อนร่วมทีมฟังระหว่างเดินทางออกจากพื้นที่ “เวลาที่ผมประสานไปยังหน่วยงานที่ดูแลพื้นที่ ผมส่งข้อมูล ภาพถ่าย และพิกัดไปด้วย ไม่ได้ส่งข่าวโคมลอย”

“เราวิ่งหาไฟ ผอ.ของผมมีสายตาสอดส่องหาเหยื่อ ไฟไม่มีก็ขับรถตระเวน กลางค่ำกลางคืนก็ไป” โต้งฉายให้เห็นข้อแตกต่างระหว่างข้อจำกัดและข้อเท็จจริง 

“พวกคุณดับไฟที่มองไม่เห็น” ผมรู้สึกแบบนั้น ไฟที่ต้องออกแรงไล่ล่า กัดไม่ปล่อย 

“ใช่” โจ้เห็นด้วยและย้ำ “เราดับไฟที่คนทั่วไปมองไม่เห็น” 

“เราเก็บละเอียด 100 เปอร์เซ็นต์” โต้งกล่าวเสริม “ก่อนออกจากพิกัดที่เราได้รับมอบหมาย เราจะวิทยุกลับมาหา ผอ. เราจะสั่งให้ ผอ.โจ้ บินโดรนเพื่อลาดตระเวนอีกครั้ง เพราะถ้าเราสุ่มสี่สุ่มห้าออกจากพื้นที่มาก่อน แล้ว ผอ.ไปลาดตระเวนพบไฟเข้า เราต้องเดินกลับเข้าไปใหม่นะครับ ใครจะอยากเดินกลับเข้าไปอีกล่ะ”

“ปีแรกหนูก็ไม่เข้าใจ” ไนเอ่ยขึ้นมาจากที่นั่งข้างคนขับ “ทำไมต้องให้พี่โจ้บินโดรนอีก ทั้งที่ไฟดับแล้ว” 

“เราบินสำรวจไฟรอบตัวให้เขา เพราะเวลาที่เขาอยู่หน้าไฟ เขามองไม่เห็นหรอก มันเหนื่อยมากนะที่จะต้องเดินสำรวจเอง เพราะในภูมิประเทศแบบนั้นมันไม่ง่ายเลย” โจ้กล่าว 

ผมสัมผัสได้ถึงความยินดีในน้ำเสียงของคนทั้งสามในรถยนต์ที่กำลังเดินทางกลับที่พัก เหมือนเรากำลังอยู่ในงานเฉลิมฉลองเล็กๆ แม้ว่าไฟที่พวกเขาดับได้ในแต่ละวัน จะเป็นเพียงไฟดวงเล็กในกองไฟที่โหมไหม้ในสงครามไฟป่า

“จริงๆ แล้ว” โจ้กล่าว “มวลรวมของสิ่งที่ทำให้เกิดค่า PM2.5 เกิดจากไฟหลายกลุ่มที่สุมรวมกันจนทำให้เกิดวิกฤติ ดังนั้นไม่ว่าเราจะเลือกดับไฟในจุดไหน มันช่วยลดปัญหาอย่างเป็นวิทยาศาสตร์ได้แน่นอนครับ ค่าฝุ่นในพื้นที่ที่เราดับจะลดน้อยลงไป ภาพรวมของปัญหาก็จะดีขึ้น แม้ว่าทีมของเราจะเป็นทีมเล็กๆ แต่เราตั้งใจออกจากบ้านมาแล้ว เราก็อยากเป็นส่วนหนึ่งในการแก้ปัญหานี้” โจ้กล่าว

กลับบ้าน 

“ถ้าวันไหนดับไม่จบ เราจะนอยด์ รู้สึกล้มเหลว แต่ถ้าดับจบ ไม่ว่าจะกลับดึกหรือช้าแค่ไหน ก็มีความสุขครับ” โต้งกล่าว ร่างกายกำยำสูงใหญ่แต่ดวงตาเหมือนเด็กรักการผจญภัย ในฐานะผู้ประสบภัยน้ำท่วมอุบลฯ ปี 62 โต้งให้คำมั่นกับตนเองว่า "ถ้าบ้านเพื่อนเกิดภัยพิบัติ ผมจะมาช่วย เพราะเวลาที่บ้านผมเกิดภัยพิบัติ เพื่อนยังมาช่วยเลย ผมก็เลยได้มาในวันนี้ครับ”

ปีที่เมืองอุบลน้ำท่วมใหญ่ ทีมอาสาล้างบ้านของมูลนิธิกระจกเงาเดินทางจากเชียงรายมาช่วยเหลือชาวเมืองอุบลฯ ปีถัดมาโต้งจึงเดินทางขึ้นเหนือมาเชียงราย ร่วมทีมอาสาดับไฟป่าตามคำมั่นที่เขาให้ไว้กับตนเอง ปีนี้เป็นปีที่ 4 แล้วที่เขาร่วมทีมดับไฟ 

“ผมเริ่มภารกิจตั้งแต่วันที่ 20 กุมภา ตั้งต้นดับไฟที่เชียงราย พอไฟที่เชียงรายลดลง พวกเราก็ไปที่จังหวัดน่าน 8 วัน ระหว่างที่ดับไฟที่น่าน ที่เชียงรายมีไฟป่าอีก เราก็กลับมาตีไฟ เพราะเชียงรายคือฐานที่มั่นของเรา แต่พอมาถึงเชียงราย ไฟก็เริ่มน้อยลงอีก เราก็โยกย้ายมาเชียงใหม่ วันนี้เราเข้าตีไฟที่เชียงใหม่เป็นวันที่สองแล้วครับ แต่เมื่อคืนนี้มีไฟไหม้ที่เชียงรายอีกแล้ว เหมือนไฟมันรู้ว่าทีมของเราไม่อยู่ มันก็เลยไหม้” โต้งกล่าวด้วยน้ำเสียงของคนที่มองเห็นขวากหนามเป็นดอกไม้ 

ทีมอาสาดับไฟป่าเข้าถึงที่พักด้วยความอ่อนล้าและมอมแมม ที่โรงแรมยังมีทีมกองหลังคอยจัดการเรื่องอาหาร ซักเสื้อผ้าให้ทีมดับไฟ รวมถึงซ่อมบำรุงอุปกรณ์

“ตื่นเช้ามา เสื้อผ้าตัวไหนที่จะเอาไปซัก เราก็เอาไปใส่รถเข็นของเจ๊แป้น เจ๊ดูแลทุกอย่างครับ” โต้งกล่าวถึงทีมหลังบ้าน ซึ่งมีส่วนสำคัญในการสนับสนุนและอำนวยความสะดวกชีวิตและการทำงานของพวกเขา 

อุปกรณ์ในการดับไฟถูกส่งให้ช่างตรวจสอบ อุปกรณ์เหล่านี้จะต้องอยู่ในสภาพที่พร้อมใช้งานในวันรุ่งขึ้น “เพราะมันไปทำงานกับฝุ่นกับดินบนภูเขาครับ เราต้องมีการเซอร์วิส ซ่อมบำรุงในแต่ละวัน ตรวจสอบสภาพการทำงานให้พร้อมทำงานในวันพรุ่งนี้ แบตเตอรี่ของอุปกรณ์สื่อสารและโดรนก็ต้องพร้อมในแต่ละวัน” โจ้กล่าว รวมถึงความพร้อมของคนด้วย 

พวกเขาเข้าที่พัก เอาเสื้อผ้าไปซัก รองเท้าผึ่งแดด บางคนเอาแป้งโรยรองเท้า “กำจัดกลิ่นเพื่อถนอมความรู้สึกของเพื่อน” เบญบอกอย่างมีอารมณ์ขัน

การย้ายจากเมืองหนึ่งไปเมืองหนึ่งเพื่อดับไฟป่าทำให้พวกเขาดูเหมือนคณะละครเร่ที่ตระเวนเดินทางไปเปิดการแสดงตามเมืองต่างๆ แต่นักแสดงกว่า 30 ชีวิต รถยนต์ 3 คัน มอเตอร์ไซค์ Enduro 2 คัน พร้อมด้วยอุปกรณ์สื่อสาร อุปกรณ์ดับไฟ โดรน รวมไปถึงครก ได้ตระเวนไปเปิดการแสดงต่อหน้าเปลวไฟที่พร้อมจะตลบหลังได้ทุกเมื่อ 

“จุดไหนก็ได้ มาเลย” โต้งตอบทันทีที่ผมถามว่า ในวันพรุ่งนี้เขาจะรู้สึกอย่างไรหลังจากตื่นขึ้นมาพบจุดฮอตสปอตแดงเต็มเเผนที่ 

แต่ฝนตกตามการแจ้งเตือนของกรมอุตุฯในเช้าวันรุ่งขึ้น ทีมดับไฟได้พักจากงานดับไฟ แต่พวกเขาเลือกที่จะเดินทางกลับมายังพื้นที่อำเภอแม่วางแทนการนอนอยู่ในโรงแรมย่านชานเมือง 

เมื่อวานนี้พวกเขาพบชาวบ้านกลุ่มหนึ่งกำลังออกตามหาพ่อของเด็กหนุ่มชาวม้งที่หายตัวไป ทีมดับไฟจึงนำเครื่องมือในการค้นหาพิกัดไฟออกตามหาคน กระทั่งพบศพชายคนนั้นในถ้ำ หลายวันต่อมาพวกเขาจึงได้กลับบ้าน 

แต่ภารกิจยังคงดำเนินต่อไป.