6 มิ.ย. 66 ที่กระทรวงสาธารณสุข ‘นายแพทย์ทวีศิลป์ วิษณุโยธิน’ รองปลัดกระทรวงสาธารณสุข พร้อมด้วย ‘แพทย์หญิงพิมพ์เพชร สุขุมาลไพบูลย์’ ผู้อำนวยการสำนักงานบริหารโครงการร่วมผลิตแพทย์เพื่อชาวชนบท แถลงข่าวเกี่ยวกับประเด็น ‘แพทย์ขาดแคลน’ ซึ่งกำลังเป็นประเด็นที่ทุกฝ่ายให้ความสนใจ
โดยนายแพทย์ทวีศิลป์ ระบุว่า ไม่เพียงแต่ปัญหาบุคลากรทางการแพทย์เท่านั้น ที่ขาดแคลน ยังรวมไปถึง พยาบาล และ ส่วนอื่นๆด้วย ทำให้กระทรวงสาธารณสุขจัดทำโครงการร่วมผลิตแพทย์เพื่อชาวชนบท ที่ทำมาตั้งแต่ปี 2561
โดยข้อมูล จำนวนแพทย์ภาพรวม ทั้งหมดในประเทศไทยทุกสังกัดอยู่ที่ประมาณ 50,000 - 60,000 คน โดยแพทย์ในจำนวนนี้ มีแพทย์ในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข 24,649 คน เฉลี่ยร้อยละ 48 ซึ่งสัดส่วนแพทย์ในส่วนของกระทรวงสาธารณสุข ต่อประชากร แพทย์ 1 คน ดูแลประชากร 2,000 คน ซึ่งองค์การอนามัยโลกได้กำหนดสัดส่วนแพทย์ในการดูแลประชากร อยู่ที่ 1 ต่อ 1,000 คน
ส่วนการผลิตแพทย์ตั้งแต่ปี 2561 จนถึง 2570 โดยตั้งแต่ปี 2561 ผลิตแพทย์เฉลี่ยปีละประมาณ 3,000 คน แต่ในบางปีก็ไม่ถึงจบไม่ถึง 3,000 คน ซึ่งหากจะให้ถึงเป้าที่ต้องไว้ใน ปี 2570 มีแพทย์ประมาณ 30,000 กว่าคน โดยกระทรวงสาธารณสุข จึงมีส่วนรับผิดชอบในการผลิตแพทย์ อยู่ที่ประมาณ 15,000 คน ในจำนวนนี้จะต้องแบ่งกับกระทรวงกลาโหมด้วย
อย่างไรก็ตาม ปัญหาการขาดแคลนบุคลากรทางการแพทย์ได้มีการหารือร่วมกับคณะแพทย์ต่าง ๆ โดยได้มีการปรับสูตรการจัดสรรบุคลากรทางการแพทย์ โดยปี 2566 มีแพทย์จบใหม่ 2759 คน ซึ่งในส่วนของกระทรวงสาธารณสุขและกระทรวงกลาโหมมีแพทย์ที่จบใหม่อยู่ประมาณ 1900 คนซึ่งไม่เพียงพอกับความต้องการที่ต้องอยู่ที่ประมาณ 2,500 คนต่อปี
สำหรับเวลาในการทำงาน มาตรฐานโลกชั่วโมงการทำงาน จะ อยู่ที่ต่ำกว่า 40 ชั่วโมง แต่ข้อมูลในประเทศไทย มีโรงพยาบาลที่ปฏิบัติงานนอกเวลาเกิน 40 ชั่วโมง จำนวน 65 แห่ง ผลการสำรวจระหว่างวันที่ 15-30 พฤศจิกายน 2565 มีแพทย์ที่ทำงานเกินเวลา 64 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ อยู่ 9 แห่ง ให้มีการแผนจัดการเร่งด่วน 3 เดือน ส่วนใหญ่อยู่ในภาคอีสาน ปัจจัย เช่น มีบุคลากรทางการแพทย์น้อย
ทำงานกว่า 59 -63 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ จำนวน 4 แห่ง ให้มีแผนเร่งด่วน 6 เดือน ทำงานกว่า 52 ชั่วโมง-58 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ อยู่ 11 แห่ง ให้มีแผน ภายใน 9 เดือน ทำงานกว่า 46 ชั่วโมงถึง 52 ชั่วโมง 18 แห่ง และทำงานกว่า 40 ชั่วโมงถึง 46 ชั่วโมง 23 แห่ง ให้มีแผน ภายใน 1 ปี ซึ่งข้อมูลดังกล่าว กระทรวงสาธารณสุขรับทราบมาตลอดและได้มีการพยายามแก้ไขและจัดสรรแพทย์ โดยข้อมูลการลาออกของแพทย์ปี 2556 -2561 10 ปีย้อนหลัง มีแพทย์บรรจุ อยู่ที่ 19,035 คน
แบ่งเป็น แพทย์ใช้ทุนปีแรก ลาออก อยู่ที่ 226 คน เฉลี่ยปีละ 23 คน/ แพทย์ใช้ทุนปีที่ 2 ลาออก 187 คนคิดเป็นร้อยละ 9.69 เฉลี่ยปีละ 188 คน แพทย์ใช้ทุนปีที่ 3 ลาออก 858 คนร้อยละ 4.4 เฉลี่ยปีละ 86 คน แพทย์ลาออกหลังพ้นภาระใช้ทุน 1,578 คน ร้อยละ 8.1 เฉลี่ยปีละ 158 คน // ทำให้ภาพรวมเฉลี่ยการลาออกของแพทย์ปีละ 455 คนรวมถึงเกษียณอายุราชการปีละ 150-200 คนรวมประมาณปีละ 655 คน
ปัจจัยการลาออก เช่น แพทย์รายนั้นทำงานครบระยะการใช้ทุนจึงลาออกไปทำที่อื่น หรือ ด้วยเหตุผลส่วนตัว โดยกระทรวงสาธารณสุขมีแผนการผลิตแพทย์ โดยเป็นการปรับกรอบอัตรากำลังในปี 2565-2570 ตั้งเป้า ผลิตแพทย์ให้ได้ 35,000 คน ในปี 2570 ซึ่งจะเพิ่มจากเดิมมาประมาณ 10,000 คน
ตามระบบแพทย์ จะเรียนจบ 6 ปี แต่ทางแพทยสภาได้มีการกำหนดให้แพทย์ได้เพิ่มพูนทักษะเฉพาะอีก 1 ปี โดยมีโรงพยาบาลทั้งหมด 117 แห่ง รวมเรียน 7ปี / จึงเป็นหน้าที่ของกระทรวงสาธารณสุขในการดูแลแพทย์กลุ่มนี้ เมื่อเรียนครบ 1 ปีแพทย์ก็สามารถที่จะไปเรียนต่อเฉพาะทางโดยใช้ทุนของกระทรวงสาธารณสุข อีก 3 ปี รวมเป็นทั้งหมด 10 ปี
นายแพทย์ทวีศิลป์ ยังระบุถึงปัญหาการลาออกของแพทย์ ซึ่งได้ระบุถึงข้อมูลจากการสำรวจและสอบถามแพทย์ ในระบบ พบว่า ที่ลาออกส่วนใหญ่ คือ ภาระหนัก ส่วนค่าตอบแทนได้เคยสำรวจไว้แล้วโดยพบว่าอยู่ในอันดับท้ายๆ
ทั้งนี้โรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุข ครอบคลุมโรงพยาบาลศูนย์โรงพยาบาลทั่วไปในสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขจำนวน 116 แห่ง / โรงพยาบาลสังกัดกรมการแพทย์กรมควบคุมโรค และกรมสุขภาพจิตจำนวน 49 แห่ง โรงพยาบาลชุมชนในสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขอีกจำนวน 743 แห่ง.
สำหรับแพทย์ที่จะไปปฏิบัติชดใช้ทุนส่วนของกระทรวงสาธารณสุข มี 2 กลุ่ม คือ กลุ่มแพทย์โครงการที่กระทรวงสาธารณสุขร่วมผลิต รวมถึงแพทย์พี่เลี้ยงและแพทย์หลักสูตรเวชศาสตร์ครอบครัว ซึ่งกระจายโควตาไว้ในแต่ละเขตสุขภาพแล้ว และกลุ่มแพทย์ใช้ทุนโครงการทั่วไป ที่ผลิตโดยสถาบันแพทยศาสตร์ ซึ่งจะมีการจับสลากเลือกพื้นที่ เพื่อเติมโควตาที่ยังว่างในแต่ละเขตสุขภาพ
โดยการคิดโควตาแพทย์ใช้ทุนจะมีคณะกรรมการกลั่นกรองตามลำดับชั้น และใช้ข้อมูลหลายส่วนประกอบกัน ทั้งข้อมูลแพทย์ของโรงพยาบาลชุมชนที่ยังขาดแคลน ข้อมูลการจัดสรรแพทย์ย้อนหลัง 5 ปี จำนวนแพทย์ที่คงอยู่ในโรงพยาบาลชุมชน จำนวนแพทย์ที่สำเร็จการศึกษาในปีนั้น และนำมาเกลี่ยการจัดสรรให้เหมาะสม
ในปี 2566 ได้รับจัดสรรแพทย์ใช้ทุนปี 1 จำนวน 2,014 คน ขณะที่โรงพยาบาล 116 แห่ง สามารถฝึกอบรมเพิ่มพูนทักษะได้ 3,157 คน เขตสุขภาพที่มีศักยภาพการฝึกอบรมแพทย์เพิ่มพูนทักษะค่อนข้างสูง จึงมีการจัดสรรแพทย์นอกสังกัดฝากฝึก เพื่อช่วยแก้ไขปัญหาทางหนึ่ง นอกจากนั้น โรงพยาบาลศูนย์หรือโรงพยาบาลทั่วไปบางแห่งที่มีภาระงานมาก เขตสุขภาพยังมีวิธีการบริหารจัดการ เช่น จัดให้แพทย์ใช้ทุนปี 2 และ 3 มาช่วยปฏิบัติงานในโรงพยาบาล โดยจัดให้ระยะเวลาการปฏิบัติในโรงพยาบาลชุมชนน้อยลง ทำให้มีจำนวนแพทย์ปฏิบัติงานในสถาบันเพิ่มพูนทักษะเพิ่มขึ้น
โดยนายแพทย์ทวีศิลป์ ระบุว่า ไม่เพียงแต่ปัญหาบุคลากรทางการแพทย์เท่านั้น ที่ขาดแคลน ยังรวมไปถึง พยาบาล และ ส่วนอื่นๆด้วย ทำให้กระทรวงสาธารณสุขจัดทำโครงการร่วมผลิตแพทย์เพื่อชาวชนบท ที่ทำมาตั้งแต่ปี 2561
โดยข้อมูล จำนวนแพทย์ภาพรวม ทั้งหมดในประเทศไทยทุกสังกัดอยู่ที่ประมาณ 50,000 - 60,000 คน โดยแพทย์ในจำนวนนี้ มีแพทย์ในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข 24,649 คน เฉลี่ยร้อยละ 48 ซึ่งสัดส่วนแพทย์ในส่วนของกระทรวงสาธารณสุข ต่อประชากร แพทย์ 1 คน ดูแลประชากร 2,000 คน ซึ่งองค์การอนามัยโลกได้กำหนดสัดส่วนแพทย์ในการดูแลประชากร อยู่ที่ 1 ต่อ 1,000 คน
ส่วนการผลิตแพทย์ตั้งแต่ปี 2561 จนถึง 2570 โดยตั้งแต่ปี 2561 ผลิตแพทย์เฉลี่ยปีละประมาณ 3,000 คน แต่ในบางปีก็ไม่ถึงจบไม่ถึง 3,000 คน ซึ่งหากจะให้ถึงเป้าที่ต้องไว้ใน ปี 2570 มีแพทย์ประมาณ 30,000 กว่าคน โดยกระทรวงสาธารณสุข จึงมีส่วนรับผิดชอบในการผลิตแพทย์ อยู่ที่ประมาณ 15,000 คน ในจำนวนนี้จะต้องแบ่งกับกระทรวงกลาโหมด้วย
อย่างไรก็ตาม ปัญหาการขาดแคลนบุคลากรทางการแพทย์ได้มีการหารือร่วมกับคณะแพทย์ต่าง ๆ โดยได้มีการปรับสูตรการจัดสรรบุคลากรทางการแพทย์ โดยปี 2566 มีแพทย์จบใหม่ 2759 คน ซึ่งในส่วนของกระทรวงสาธารณสุขและกระทรวงกลาโหมมีแพทย์ที่จบใหม่อยู่ประมาณ 1900 คนซึ่งไม่เพียงพอกับความต้องการที่ต้องอยู่ที่ประมาณ 2,500 คนต่อปี
สำหรับเวลาในการทำงาน มาตรฐานโลกชั่วโมงการทำงาน จะ อยู่ที่ต่ำกว่า 40 ชั่วโมง แต่ข้อมูลในประเทศไทย มีโรงพยาบาลที่ปฏิบัติงานนอกเวลาเกิน 40 ชั่วโมง จำนวน 65 แห่ง ผลการสำรวจระหว่างวันที่ 15-30 พฤศจิกายน 2565 มีแพทย์ที่ทำงานเกินเวลา 64 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ อยู่ 9 แห่ง ให้มีการแผนจัดการเร่งด่วน 3 เดือน ส่วนใหญ่อยู่ในภาคอีสาน ปัจจัย เช่น มีบุคลากรทางการแพทย์น้อย
ทำงานกว่า 59 -63 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ จำนวน 4 แห่ง ให้มีแผนเร่งด่วน 6 เดือน ทำงานกว่า 52 ชั่วโมง-58 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ อยู่ 11 แห่ง ให้มีแผน ภายใน 9 เดือน ทำงานกว่า 46 ชั่วโมงถึง 52 ชั่วโมง 18 แห่ง และทำงานกว่า 40 ชั่วโมงถึง 46 ชั่วโมง 23 แห่ง ให้มีแผน ภายใน 1 ปี ซึ่งข้อมูลดังกล่าว กระทรวงสาธารณสุขรับทราบมาตลอดและได้มีการพยายามแก้ไขและจัดสรรแพทย์ โดยข้อมูลการลาออกของแพทย์ปี 2556 -2561 10 ปีย้อนหลัง มีแพทย์บรรจุ อยู่ที่ 19,035 คน
แบ่งเป็น แพทย์ใช้ทุนปีแรก ลาออก อยู่ที่ 226 คน เฉลี่ยปีละ 23 คน/ แพทย์ใช้ทุนปีที่ 2 ลาออก 187 คนคิดเป็นร้อยละ 9.69 เฉลี่ยปีละ 188 คน แพทย์ใช้ทุนปีที่ 3 ลาออก 858 คนร้อยละ 4.4 เฉลี่ยปีละ 86 คน แพทย์ลาออกหลังพ้นภาระใช้ทุน 1,578 คน ร้อยละ 8.1 เฉลี่ยปีละ 158 คน // ทำให้ภาพรวมเฉลี่ยการลาออกของแพทย์ปีละ 455 คนรวมถึงเกษียณอายุราชการปีละ 150-200 คนรวมประมาณปีละ 655 คน
ปัจจัยการลาออก เช่น แพทย์รายนั้นทำงานครบระยะการใช้ทุนจึงลาออกไปทำที่อื่น หรือ ด้วยเหตุผลส่วนตัว โดยกระทรวงสาธารณสุขมีแผนการผลิตแพทย์ โดยเป็นการปรับกรอบอัตรากำลังในปี 2565-2570 ตั้งเป้า ผลิตแพทย์ให้ได้ 35,000 คน ในปี 2570 ซึ่งจะเพิ่มจากเดิมมาประมาณ 10,000 คน
ตามระบบแพทย์ จะเรียนจบ 6 ปี แต่ทางแพทยสภาได้มีการกำหนดให้แพทย์ได้เพิ่มพูนทักษะเฉพาะอีก 1 ปี โดยมีโรงพยาบาลทั้งหมด 117 แห่ง รวมเรียน 7ปี / จึงเป็นหน้าที่ของกระทรวงสาธารณสุขในการดูแลแพทย์กลุ่มนี้ เมื่อเรียนครบ 1 ปีแพทย์ก็สามารถที่จะไปเรียนต่อเฉพาะทางโดยใช้ทุนของกระทรวงสาธารณสุข อีก 3 ปี รวมเป็นทั้งหมด 10 ปี
นายแพทย์ทวีศิลป์ ยังระบุถึงปัญหาการลาออกของแพทย์ ซึ่งได้ระบุถึงข้อมูลจากการสำรวจและสอบถามแพทย์ ในระบบ พบว่า ที่ลาออกส่วนใหญ่ คือ ภาระหนัก ส่วนค่าตอบแทนได้เคยสำรวจไว้แล้วโดยพบว่าอยู่ในอันดับท้ายๆ
ทั้งนี้โรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุข ครอบคลุมโรงพยาบาลศูนย์โรงพยาบาลทั่วไปในสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขจำนวน 116 แห่ง / โรงพยาบาลสังกัดกรมการแพทย์กรมควบคุมโรค และกรมสุขภาพจิตจำนวน 49 แห่ง โรงพยาบาลชุมชนในสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขอีกจำนวน 743 แห่ง.
สำหรับแพทย์ที่จะไปปฏิบัติชดใช้ทุนส่วนของกระทรวงสาธารณสุข มี 2 กลุ่ม คือ กลุ่มแพทย์โครงการที่กระทรวงสาธารณสุขร่วมผลิต รวมถึงแพทย์พี่เลี้ยงและแพทย์หลักสูตรเวชศาสตร์ครอบครัว ซึ่งกระจายโควตาไว้ในแต่ละเขตสุขภาพแล้ว และกลุ่มแพทย์ใช้ทุนโครงการทั่วไป ที่ผลิตโดยสถาบันแพทยศาสตร์ ซึ่งจะมีการจับสลากเลือกพื้นที่ เพื่อเติมโควตาที่ยังว่างในแต่ละเขตสุขภาพ
โดยการคิดโควตาแพทย์ใช้ทุนจะมีคณะกรรมการกลั่นกรองตามลำดับชั้น และใช้ข้อมูลหลายส่วนประกอบกัน ทั้งข้อมูลแพทย์ของโรงพยาบาลชุมชนที่ยังขาดแคลน ข้อมูลการจัดสรรแพทย์ย้อนหลัง 5 ปี จำนวนแพทย์ที่คงอยู่ในโรงพยาบาลชุมชน จำนวนแพทย์ที่สำเร็จการศึกษาในปีนั้น และนำมาเกลี่ยการจัดสรรให้เหมาะสม
ในปี 2566 ได้รับจัดสรรแพทย์ใช้ทุนปี 1 จำนวน 2,014 คน ขณะที่โรงพยาบาล 116 แห่ง สามารถฝึกอบรมเพิ่มพูนทักษะได้ 3,157 คน เขตสุขภาพที่มีศักยภาพการฝึกอบรมแพทย์เพิ่มพูนทักษะค่อนข้างสูง จึงมีการจัดสรรแพทย์นอกสังกัดฝากฝึก เพื่อช่วยแก้ไขปัญหาทางหนึ่ง นอกจากนั้น โรงพยาบาลศูนย์หรือโรงพยาบาลทั่วไปบางแห่งที่มีภาระงานมาก เขตสุขภาพยังมีวิธีการบริหารจัดการ เช่น จัดให้แพทย์ใช้ทุนปี 2 และ 3 มาช่วยปฏิบัติงานในโรงพยาบาล โดยจัดให้ระยะเวลาการปฏิบัติในโรงพยาบาลชุมชนน้อยลง ทำให้มีจำนวนแพทย์ปฏิบัติงานในสถาบันเพิ่มพูนทักษะเพิ่มขึ้น
