ทีมข่าว Spacrbar Big City พาไปสำรวจระบบขนส่งสาธารณะของจังหวัดขอนแก่น ซึ่งถูกผลักดันให้เป็นหนึ่งใน ‘เมืองอัจฉริยะ’ หรือ Smart city คือเมืองที่ใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีและนวัตกรรมที่ทันสมัย เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพของการให้บริการและการบริหารจัดการเมือง เน้นการออกแบบที่ดี และการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน ภายใต้แนวคิดการพัฒนา เมืองน่าอยู่ เมืองทันสมัย ให้ประชาชนมีคุณภาพชีวิตที่ดี มีความสุขอย่างยั่งยืน
‘เมืองอัจฉริยะขอนแก่น’ มีมิติแผนการพัฒนาที่สำคัญ 7 ด้าน คือ สิ่งแวดล้อม การเดินทางและขนส่ง การดำรงชีวิต พลเมือง พลังงาน เศรษฐกิจ และการบริหารภาครัฐ ในฐานะมหานครของภาคอีสาน ขอนแก่นมีการพัฒนาเมืองอย่างรวดเร็ว
ปัญหาส่วนหนึ่งที่เกิดขึ้นคือ การจราจรติดขัดไม่ต่างจากเมืองใหญ่ ทำให้หลายหน่วยงานเล็งเห็นความสำคัญในการวางระบบขนส่งสาธารณะ หนึ่งในนี้คือ โครงการรถไฟฟ้ารางเบา (ต้นแบบ) ของขอนแก่น ที่ได้รับการยอมรับว่า เป็นรถไฟฟ้ารางเบาฝีมือคนไทยสายเลือดอีสาน และถือเป็นรถไฟฟ้ารางเบาขบวนแรกของประเทศไทย ที่พัฒนาโดยฝีมือของคนไทย
‘ปริญ นาชัยสิทธิ์’ รองอธิการบดี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตขอนแก่น อดีตนายกสมาคมวิศวกรรมระบบขนส่งทางรางไทย กล่าวถึงจุดเริ่มต้นของรถไฟฟ้ารางเบาว่า เมื่อปี 2562 เทศบาลเมืองฮิโรชิมาประเทศญี่ปุ่น มอบรถแทรม 1 ตู้โดยสารให้กับเทศบาลนครขอนแก่น โดยอาจารย์ นักวิจัย และนักศึกษาคณะวิศวกรรมศาสตร์ มทร.อีสาน ร่วมกับบริษัท ช ทวี จำกัด(มหาชน) และอีกหลายภาคส่วน ร่วมศึกษาวิจัย พัฒนา และผลิตรถไฟฟ้ารางเบาขบวนแรกของประเทศไทยขึ้น
ต่อมาในปี 2565 มหาวิทยาลัยได้รับงบประมาณสนับสนุนครั้งแรก 120 ล้านบาท ผลิตรถไฟฟ้ารางเบาเวอร์ชั่นแรก มี 2 ขบวน ขับเคลื่อนด้วยระบบไฟฟ้าเหนือศีรษะ ทดสอบขับเคลื่อนภายในมหาวิทยาลัย ระยะทาง 70 เมตร
จากนั้น พัฒนาเป็นเวอร์ชั่นที่ 2 โดยทางสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ หรือ สวทช. สนับสนุนทุนเพิ่มเติมกว่า 60 ล้านบาท ซึ่งล่าสุด รถไฟฟ้ารางเบาเวอร์ชั่น 2 นี้อยู่ระหว่างการพ่นสีรอบสุดท้ายแล้ว โดยใช้สีเหลืองดอกคูณ แทนสัญลักษณ์ของรถไฟฟ้ารางเบาขบวนแรก ที่ผลิตในจังหวัดขอนแก่น
รถไฟฟ้ารางเบาเวอร์ชั่น 2 ได้พัฒนาเพิ่มเติมให้เป็นรถไฟฟ้ารางเบาใหม่มี 3 ขบวน และมี 2 ระบบขับเคลื่อน คือ ขับเคลื่อนด้วยระบบไฟฟ้าเหนือศีรษะ และขับเคลื่อนด้วยแบตเตอรี
สำหรับการทดสอบความทนทานในการใช้งานของรถไฟฟ้ารางเบา แบ่งเป็น 2 แผน คือการขอสนับสนุนงบประมาณของมหาวิทยาลัย วางรางรถไฟภายในมหาวิทยาลัย จากเดิมที่มีระยะการทดสอบที่ 70 เมตร จะต่อรางเป็นระยะทาง 420 เมตร ไปจนถึงถนนศรีจันทร์หน้ามหาวิทยาลัย คาดว่างบประมาณจะอนุมัติภายในเดือนสิงหาคม 2567
จากนั้น จะใช้เวลาก่อสร้างราง 3-4 เดือน จึงจะแล้วเสร็จ ตั้งเป้าว่าช่วงเดือนธันวาคม 2567 สามารถทดสอบรถไฟฟ้ารางเบาเวอร์ชั่นล่าสุด ที่มีทั้งระบบขับเคลื่อนด้วยไฟฟ้าเหนือศีรษะและระบบแบตเตอรีได้
ส่วนการทดสอบการใช้งานรถไฟฟ้ารางเบาระยะที่ 2 ตั้งเป้าให้มีการทดสอบระยะทางที่ไกลขึ้น คือการวางรางรถไฟฟ้ารอบบึงแก่นนคร ระยะทางประมาณ 4 กิโลเมตร มีระยะเวลาในการก่อสร้าง 3 ปี โดยการทดสอบนี้ จะสอดคล้องกับการทดสอบระยะแรก 420 เมตร ภายในมหาวิทยาลัย ซึ่งการทดสอบรอบบึงแก่นนคร 4 กิโลเมตรนี้ จะเป็นสิ่งที่พิสูจน์ความสามารถของวิศวกรไทยว่า สามารถสร้างรถไฟฟ้าระบบรางที่ตรงตามมาตรฐานสากล
โครงการวางระบบรางรอบบึงแก่นนคร จะเป็นการพิสูจน์ได้ว่า เราสามารถใช้รถไฟฟ้าพัฒนาระบบการจราจร การใช้รถร่วมกันระหว่างถนนกับรถไฟ และเกิดการกระตุ้นเศรษฐกิจ ถือเป็นบทพิสูจน์ว่า คนไทยสามารถพัฒนาระบบรางด้วยฝีมือคนไทยเองพร้อมที่จะนำไปใช้จริง
การพัฒนารถไฟฟ้ารางเบา ทุกฝ่ายเชื่อว่าจะช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตของชาวขอนแก่น ทำให้ประชาชนสามารถเข้าถึงบริการสาธารณะต่าง ๆ ได้สะดวกสบายขึ้น ขณะเดียวกัน การพัฒนาระบบขนส่งมวลชนยังช่วยให้เมืองมีสภาพแวดล้อมที่น่าอยู่ การจราจรติดขัดน้อยลง คาดว่ารถไฟฟ้ารางเบา จะทำให้ปริมาณรถยนต์บนถนนมิตรภาพ ลดลงได้ถึงร้อยละ 10
