ในโอกาส 9 ปีรัฐประหาร เรามีตัวเลขน่าสนใจว่า ประเทศไทยประสบกับเหตุการณ์รัฐประหารมากกว่าประเทศอื่นๆ ในประวัติศาสตร์ร่วมสมัย ซึ่งยุคเริ่มต้น เกิดขึ้นในปี 1932 และดำเนินมาจนถึงทุกวันนี้ บางครั้งนักวิชาการถึงกับเรียกช่วงเวลานั้นว่าเป็น ‘ฤดูรัฐประหาร’
ในช่วง 91 ปีที่ผ่านมาประเทศไทยเผชิญกับการรัฐประหารที่ประสบความสำเร็จอย่างน่าประหลาดถึง 10 ครั้ง รวมทั้งการพยายามทำรัฐประหารอีก 7 ครั้ง
5 ประเทศที่รัฐประหาร (สำเร็จ) มากที่สุด
อย่างไรก็ตาม ในเดือนมีนาคมปี 2019 ประเทศไทยจัดการเลือกตั้งระดับชาติเป็นครั้งแรกในรอบ 5 ปี แม้ว่า ทักษิณยังถูกเนรเทศ แต่พรรคเพื่อไทยเป็นพรรคที่ได้รับที่นั่งมากที่สุด แต่ไม่สามารถได้เสียงข้างมากโดยรวม และความพยายามของพรรคที่จะจัดตั้งรัฐบาลผสมก็ไม่ประสบผลสำเร็จ เนื่องจากรัฐสภาในขณะนั้นกลับเลือก พล.อ.ประยุทธ์ ขึ้นสู่ตำแหน่งสูงสุด ทำให้เขาสามารถดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีต่อไปได้ แม้จะมีการกล่าวอ้างจากผู้นำฝ่ายค้านว่ามีการโกงการลงคะแนนเสียงก็ตาม
เพื่อให้เข้าใจได้ดีขึ้นว่าทำไมประเทศไทยจึงมีการรัฐประหารมากมาย เราควรกังวลเกี่ยวกับการรัฐประหารอีกหรือไม่ และอะไรที่ทำให้ประเทศต่างๆ อะไรทำให้หลายๆ ประเทศเสี่ยงต่อการเกิดรัฐประหารโดยทั่วไป เจย์ อัลเฟร์เดอร์ นักรัฐศาสตร์ผู้เชี่ยวชาญเรื่องความล้มเหลวของรัฐ ได้ทำการวิจัยเกี่ยวกับรัฐประหารและปัจจัยเสี่ยงที่อาจนำไปสู่เหตุการณ์ดังกล่าว
ในช่วง 91 ปีที่ผ่านมาประเทศไทยเผชิญกับการรัฐประหารที่ประสบความสำเร็จอย่างน่าประหลาดถึง 10 ครั้ง รวมทั้งการพยายามทำรัฐประหารอีก 7 ครั้ง
ชาติไทยไม่แข็งแรงขนาดนั้นเลยเหรอ?
จากการจัดอันดับโดยเว็บไซต์ Statista พบว่า ประเทศไทย คือประเทศที่มีการรัฐประหารมากที่สุดในเอเชีย ซึ่งมีการทำรัฐประหารสำเร็จสูงถึง 10 ครั้ง รัฐประหารแต่ไม่สำเร็จอีก 5 ครั้ง มีการวางแผนที่จะรัฐประหาร 1 ครั้ง และมีกรณีที่ถูกกล่าวหาว่ามีการวางแผนจะรัฐประหารอีกถึง 2 ครั้ง ซึ่งสิ่งนี้เกิดขึ้นในช่วงปี 1945 จนถึงปี 20215 ประเทศที่รัฐประหาร (สำเร็จ) มากที่สุด
- ไทย มีการรัฐประหาร รวม 10 ครั้ง
- ซีเรีย มีการรัฐประหาร รวม 8 ครั้ง
- โบลิเวีย มีการรัฐประหาร รวม 8 ครั้ง
- อเจนตินา มีการรัฐประหาร รวม 7 ครั้ง
- ไนจีเรีย มีการรัฐประหาร รวม 6 ครั้ง
อย่างไรก็ตาม ในเดือนมีนาคมปี 2019 ประเทศไทยจัดการเลือกตั้งระดับชาติเป็นครั้งแรกในรอบ 5 ปี แม้ว่า ทักษิณยังถูกเนรเทศ แต่พรรคเพื่อไทยเป็นพรรคที่ได้รับที่นั่งมากที่สุด แต่ไม่สามารถได้เสียงข้างมากโดยรวม และความพยายามของพรรคที่จะจัดตั้งรัฐบาลผสมก็ไม่ประสบผลสำเร็จ เนื่องจากรัฐสภาในขณะนั้นกลับเลือก พล.อ.ประยุทธ์ ขึ้นสู่ตำแหน่งสูงสุด ทำให้เขาสามารถดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีต่อไปได้ แม้จะมีการกล่าวอ้างจากผู้นำฝ่ายค้านว่ามีการโกงการลงคะแนนเสียงก็ตาม
เพื่อให้เข้าใจได้ดีขึ้นว่าทำไมประเทศไทยจึงมีการรัฐประหารมากมาย เราควรกังวลเกี่ยวกับการรัฐประหารอีกหรือไม่ และอะไรที่ทำให้ประเทศต่างๆ อะไรทำให้หลายๆ ประเทศเสี่ยงต่อการเกิดรัฐประหารโดยทั่วไป เจย์ อัลเฟร์เดอร์ นักรัฐศาสตร์ผู้เชี่ยวชาญเรื่องความล้มเหลวของรัฐ ได้ทำการวิจัยเกี่ยวกับรัฐประหารและปัจจัยเสี่ยงที่อาจนำไปสู่เหตุการณ์ดังกล่าว
อะไรคือปัจจัยที่สำคัญที่สุดที่ทำให้ประเทศอ่อนแอต่อการรัฐประหาร?
อัลเฟร์เดอร์ กล่าวว่า ปัจจัยที่เกี่ยวกับการทำรัฐประหารคือ ‘ความมั่งคั่ง’ ของประเทศ รูปแบบของรัฐบาล และการพยายามทำรัฐประหารจะเกิดขึ้นน้อยมากในประเทศที่ร่ำรวย ไม่ว่าจะเป็นเผด็จการเต็มใบหรือประชาธิปไตยเต็มใบก็ตาม ความพยายามทำรัฐประหารเกือบทั้งหมด ไม่ว่าจะสำเร็จหรือล้มเหลว เกิดขึ้นในประเทศที่ค่อนข้างยากจนและมีระบอบการเมืองที่ผสมผสานระหว่างระบอบเผด็จการและประชาธิปไตย
ระบอบผสมเหล่านี้มีความอ่อนไหวเป็นพิเศษต่อการรัฐประหารเมื่อการเมืองภายในระบอบการปกครองมีการแบ่งขั้วอย่างรุนแรงเหมือนกันกับสิ่งที่เกิดขึ้นในประเทศไทยมาเกือบทศวรรษแล้ว
การรัฐประหารยังมีแนวโน้มที่จะเกิดขึ้นเป็นกลุ่มก้อน ดังนั้นประเทศที่มีความพยายามอย่างน้อยหนึ่งครั้งในช่วง 5 ปีที่ผ่านมาจึงมีแนวโน้มที่จะได้รับผลกระทบมากกว่าประเทศที่ปลอดรัฐประหารมาระยะหนึ่งหลายเท่า ซึ่งเราจะพบเห็นตัวอย่างได้จากสถานการณ์ในมาลีและอียิปต์ รวมถึงที่อื่นๆ ประเทศไทยมีปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญบางประการ ดังนั้นจึงกลายเป็นกลุ่มกลางของโลกในแง่ของความเสี่ยง มีระบอบการปกครองผสมกับการเมืองที่มีการแบ่งขั้วอย่างรุนแรง
อัลเฟร์เดอร์ กล่าวว่า ปัจจัยที่เกี่ยวกับการทำรัฐประหารคือ ‘ความมั่งคั่ง’ ของประเทศ รูปแบบของรัฐบาล และการพยายามทำรัฐประหารจะเกิดขึ้นน้อยมากในประเทศที่ร่ำรวย ไม่ว่าจะเป็นเผด็จการเต็มใบหรือประชาธิปไตยเต็มใบก็ตาม ความพยายามทำรัฐประหารเกือบทั้งหมด ไม่ว่าจะสำเร็จหรือล้มเหลว เกิดขึ้นในประเทศที่ค่อนข้างยากจนและมีระบอบการเมืองที่ผสมผสานระหว่างระบอบเผด็จการและประชาธิปไตย
ระบอบผสมเหล่านี้มีความอ่อนไหวเป็นพิเศษต่อการรัฐประหารเมื่อการเมืองภายในระบอบการปกครองมีการแบ่งขั้วอย่างรุนแรงเหมือนกันกับสิ่งที่เกิดขึ้นในประเทศไทยมาเกือบทศวรรษแล้ว
การรัฐประหารยังมีแนวโน้มที่จะเกิดขึ้นเป็นกลุ่มก้อน ดังนั้นประเทศที่มีความพยายามอย่างน้อยหนึ่งครั้งในช่วง 5 ปีที่ผ่านมาจึงมีแนวโน้มที่จะได้รับผลกระทบมากกว่าประเทศที่ปลอดรัฐประหารมาระยะหนึ่งหลายเท่า ซึ่งเราจะพบเห็นตัวอย่างได้จากสถานการณ์ในมาลีและอียิปต์ รวมถึงที่อื่นๆ ประเทศไทยมีปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญบางประการ ดังนั้นจึงกลายเป็นกลุ่มกลางของโลกในแง่ของความเสี่ยง มีระบอบการปกครองผสมกับการเมืองที่มีการแบ่งขั้วอย่างรุนแรง
ประเทศไทยมีรัฐประหารในช่วงที่ผ่านมามากกว่าประเทศอื่นๆ เพราะมีอะไรพิเศษเกี่ยวกับประเทศไทยที่ทำให้ในอดีตอ่อนแอต่อการรัฐประหารหรือไม่?
อัลเฟร์เดอร์ กล่าวว่า ประเทศไทยมีความ ‘ผิดปกติ’ ในเรื่องนี้ ผมจะปล่อยให้ผู้เชี่ยวชาญในประเทศพิจารณาว่าเหตุใดจึงเป็นเช่นนั้น ผมไม่เห็นสิ่งใดในข้อมูลทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้ประเทศไทยโดดเด่นมากเท่ากับประวัติศาสตร์ที่มีแนวโน้มว่าจะเกิดรัฐประหาร นั่นเป็นความท้าทายสำหรับการสร้างแบบจำลองในอนาคต
อัลเฟร์เดอร์ กล่าวว่า ความเชื่อมั่นมีบทบาทสำคัญในการเมืองและเสถียรภาพทางการเมือง ไม่ว่าพวกเขาจะทำสำเร็จหรือล้มเหลว ความพยายามก่อรัฐประหารมักจะทำลายความสัมพันธ์ที่จัดตั้งขึ้นในหมู่ชนชั้นนำทางการเมือง
อัลเฟร์เดอร์ กล่าวว่า ประเทศไทยมีความ ‘ผิดปกติ’ ในเรื่องนี้ ผมจะปล่อยให้ผู้เชี่ยวชาญในประเทศพิจารณาว่าเหตุใดจึงเป็นเช่นนั้น ผมไม่เห็นสิ่งใดในข้อมูลทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้ประเทศไทยโดดเด่นมากเท่ากับประวัติศาสตร์ที่มีแนวโน้มว่าจะเกิดรัฐประหาร นั่นเป็นความท้าทายสำหรับการสร้างแบบจำลองในอนาคต
อัลเฟร์เดอร์ กล่าวว่า ความเชื่อมั่นมีบทบาทสำคัญในการเมืองและเสถียรภาพทางการเมือง ไม่ว่าพวกเขาจะทำสำเร็จหรือล้มเหลว ความพยายามก่อรัฐประหารมักจะทำลายความสัมพันธ์ที่จัดตั้งขึ้นในหมู่ชนชั้นนำทางการเมือง
