Cosa Nostra มาเฟียอิตาลีในตำนาน แรงบันดาลใจสู่หนัง The Godfather

ตำรวจอิตาลีบุกรวบ มัตเตโอ เมสซีนา เดนาโร บุคคลที่ได้ฉายาว่าเป็น ‘เดอะ ก็อดฟาเธอร์’ โดยเขาถูกกล่าวหาว่าเป็นหัวหน้าแก๊งมาเฟีย โคซา นอสตรา (Cosa Nostra) อันเลื่องชื่อบนเกาะซิซิลี ทางใต้ของอิตาลี 

รายงานของสื่ออิตาลีระบุว่า เจ้าหน้าที่ตำรวจพร้อมอาวุธครบมือกว่า 100 นาย บุกรวบเดนาโรที่คลินิกเอกชนแห่งหนึ่งในเมืองปาแลร์โม เมืองเอกบนเกาะซิซิลี ขณะเข้ารับการรักษาโรคประจำตัว  

สิ่งที่น่าสนใจของรายงานข่าวนี้คือ เดนาโรถูกระบุว่าเป็นบุคคลที่ตำรวจอิตาลีต้องการตัวมากที่สุด เพราะหนีการจับกุมมานานกว่า 30 ปี 

เดนาโรได้รับการตั้งฉายาว่า  ‘ดิอาโบลิก’ (เลวเหมือนปีศาจ) จากการที่เมื่อวัย 60 ปี เขาเป็นเจ้าของวลีที่ขึ้นชื่อว่า "ผมทำให้สุสานเต็มได้ด้วยตัวเอง" จากการที่เขาเคยบงการฆาตกรรมในหลาคดี เดโรนาหายตัวไร้ร่องรอยนับตั้งแต่ปี 2002 หลังศาลตัดสินจำคุกตลอดชีวิตเจ้าพ่อรายนี้ จากคดีบงการสั่งหายอัยการมือปราบมาเฟีย 2 ราย ในปี 1992 ตลอดจนการบงการสังหารด้วยการวางระเบิดในนครมิลาน ฟลอเรนซ์ และกรุงโรม ในปี 1993 ทั้งยังเคยสั่งทรมาณและสังหารเด็กวัย 11 ขวบ ลูกชายของอดีตสมาชิกแก๊งที่เปลี่ยนข้างไปเป็นพยานให้อัยการ นี่ยังไม่นับรวมการลักลอบทิ้งของเสีย การฟอกเงิน และค้ายาเสพติด เรียกว่าคดีอุกฉกรรจ์ยาวเป็นหางว่าว  

ตลอดเวลาการลอยนวลของเดนาโร ถูกมองว่าเป็นสัญลักษณ์ของความล้มเหลวในอำนาจรัฐที่ไม่สามารถเข้าถึงมาเฟียผู้ทรงอิทธิพลระดับท้องถิ่นได้ โดยเฉพาะพื้นที่ภาคใต้ของประเทศซึ่งเต็มไปด้วยอิทธิพลมืดจากหลายแก๊ง 

ตลอดหลายปีที่ผ่านมา เจ้าหน้าที่สืบสวนพยายามควานหาตัวเขาผ่านการจับตาติดตามผู้ใกล้ชิด จนนำไปสู่การจับกุมแพทริเซีย น้องสาวของเขา และลูกน้องอีกหลายคนในปี 2013  

อย่างไรก็ตาม มีข้อสังเกตอยู่หนึ่งอย่างที่น่าสนใจ โดยศาสตราจารย์แอนนา เซอร์กี ผู้เชี่ยวชาญด้านอาชญาวิทยาแห่งมหาวิทยาลัยเอสเซกซ์กล่าวกับบีบีซีว่า แม้การจับกุมเมสซีนา เดนาโรถือเป็นความคืบหน้าครั้งสำคัญในการทลายแก๊งมาเฟียท้องถิ่น แต่ก็ยังมีคำถามมากมายจากการจับกุมครั้งนี้ 

เซอร์กีตั้งข้อสังเกตว่า ขณะนี้ยังไม่ชัดเจนว่าการจับกุมที่คลินิกเกิดขึ้นได้อย่างไร มีใครไปแจ้งเจ้าหน้าที่ หรือเป็นไปได้แค่ไหนที่เดนาโรสามารถอาศัยในซิซิลีโดยได้รับความคุ้มครองเป็นเวลานาน 30 ปี แต่เมื่อถึงเวลาหนึ่งที่เขาป่วย จนใครสักคนในแก๊งมองว่าเขาไม่มีประโยชน์อีกต่อไปแล้ว จึงกลายเป็นส่วนหนึ่งในโครงการแลกเปลี่ยนระหว่างมาเฟียกับรัฐบาล 

แต่ไม่ว่าจะอย่างไร การจับกุมเดนาโรซึ่งมีชื่อกระฉ่อนที่สุดในประวัติศาสตร์ของอิตาลี ก็นับเป็นเหตุการณ์สำคัญของประเทศที่ปิดตำนานหัวหน้าแก๊งมาเฟียที่เป็นที่ต้องการตัวที่สุดของประเทศ 

‘โคซา นอสตรา’ ไม่ใช่ชื่อแก๊ง 

สิ่งที่เข้าใจผิดในข่าวการจับกุม มัตเตโอ เมสซีนา เดนาโร  แห่งแก๊งโกซา นอสตรา (Cosa Nostra) คือ โคซา นอสตรา ไม่ใช่ชื่อของกลุ่มแก๊งมาเฟีย จริงอยู่ที่คำว่า Mafia เป็นที่รู้จักและถูกใช้อย่างแพร่หลายในซิซิลี มาจากคำภาษาถิ่นซิซิลีว่า มาฟิอูซู (mafiusu) หรือในภาษาอิตาลี (มาฟิโอโซ) mafioso แปลคร่าวๆ ว่าความ ‘หยิ่งผยอง’ แต่สามารถแปลว่า ‘ความกล้าหาญความองอาจ’ เช่นกัน 

คำว่า Mafiusu ปรากฏครั้งแรกในซิซิลีช่วงศตวรรษที่ 19 จากข้อมูลในหนังสือ Mafioso โดย Gaia Servadio อธิบายนิรุกติศาสตร์ของศัพท์คำนี้ว่ามีความคลุมเครือสามารถตีความได้ทั้ง หยิ่งผยอง แต่ก็กล้าหาญ และกล้าได้กล้าเสีย 

หากจะย้อนไปอีกคำว่า Mafiusu ก็มีการพ้องเสียงที่คล้ายกับคำในภาษาอารบิกหลายคำอาทิ mahyās  การโอ้อวดอย่างก้าวร้าว, muʿāfā หรือการปกป้อง หรือแม้แต่ Maʿāfir ซึ่งเป็นคำเรียกกลุ่มชนเผ่าอาหรับที่อาศัยในซิซิลี ดังนั้นคำว่า mafiusu จึงไม่อาจสรุปได้แน่ชัดว่ามาจากที่ใด  

เชื่อว่า ‘มาเฟีย’ เป็นที่รู้จักต่อสาธารณะผ่านบทละคร ‘I mafiusi di la Vicaria’ หรือ ‘The Mafiosi of the Vicaria’) โดย Giuseppe Rizzotto และ Gaspare Mosca  เมื่อปี 1863 ซึ่งละครเรื่องนี้กล่าวถึง แก๊งคนคุกในปาแลร์โม ที่มีการจับกลุ่มภายในเรือนจำ มีการขู่กรรโชกทรัพย์หรือตั้งแก๊งปกป้องพรรคพวก  

ละครเรื่องนี้ประสบความสำเร็จอย่างมากในอิตาลี หลังจากนั้นไม่นาน การใช้คำว่า ‘มาเฟีย’ เริ่มปรากฏในรายงานฉบับแรกของอิตาลีเกี่ยวกับกลุ่ม คำนี้ได้รับการบันทึกไว้เป็นครั้งแรกในปี 1865 ในรายงานโดย ฟีลิปโป อันโตนิโอ กัวเตริโอ นายอำเภอแห่งปาแลร์โมที่ระบุถึงแก๊งผู้ทรงอิทธิพลในท้องถิ่น 

ย้อนกลับมาที่ชื่อกลุ่ม ‘โคซา นอสตรา’ ในกระบวนการพิจารณาคดีแบบอิตาลี พยานที่กลับตัวกลับใจ ขึ้นให้การต่อเป็นประโยชน์ต่อศาลจะเรียกว่า เพนติโต (Pentito) ในระหว่าการพิจารณาคดีหนึ่ง อดีตสมาชิกแก๊งมาเฟียที่เข้าเป็นเพนติโต บอกกับศาลว่าพวกเขามีศัพท์เรียกกลุ่มคนลักษณะเดียวกันว่า Cosa Nostra หรือ Our Thing อาจจะแปลได้ว่า สิ่งที่เราคิด สิ่งที่เราเป็นเหมือนกัน ผลประโยชน์ของพวกเรา

ในปี 1963 โจเซฟ วาลาคี มาเฟียอเมริกันเชื้อสายอิตาลี เคยให้การต่อคณะอนุกรรมการในการสอบสวนของคณะกรรมาธิการปฏิบัติการของรัฐบาลในวุฒิสภาสหรัฐฯ เขาเปิดเผยว่ามาเฟียอเมริกันเรียกองค์กรของพวกเขาด้วยคำว่า ‘Cosa Nostra’ เช่นกัน ในเวลานั้น Cosa Nostra จึงถูกเข้าใจว่าเป็นชื่อเฉพาะและถูกเผยแพร่ทางสื่อจนเป็นที่รู้จักแพร่หลาย ขณะที่ FBI ก็เพิ่มคำว่า la เข้าไปในคำนั้น ซึ่งคำว่า La ในภาษาอิตาลีหมายถึง The ในภาษาอังกฤษ โดยเรียกว่า ‘La Cosa Nostra’ 

ในปี 1984 ทอมมาโซ บุสเชตตา อดีตสมาชิกแก๊งมาเฟียกลับใจ ให้การต่อผู้พิพากษาในปาแลร์โมว่า คำว่ามาเฟียถูกสร้างขึ้นโดยวรรณกรรม บรรดาอดีตมาเฟียกลับใจหลายคนยืนยันในระหว่างให้การว่าใช้คำว่า ‘Cosa Nostra’ ซึ่งหมายถึงพวกเรา กลุ่มเรา มากกว่าคำว่า  ‘Mafiusu’ 

อย่างไรก็ตาม คำว่า ‘โคซา นอสตรา’ (Cosa Nostra) ถูกเข้าใจได้ว่าเป็นแก๊งผู้ทรงอิทธิพลที่มีพื้นที่ในเกาะซิซิลี ขณะที่องค์กรมาเฟียแห่งอื่นในอิตาลีล้วนมีชื่อเรียกต่างกัน อาทิ Ndrangheta ในแคว้นกาลาเบรีย, Camorra ในแคว้นกัมปาเนีย หรือ Sacra Corona Unita ในแคว้นปูเกลีย

มาเฟียซิซิลีแรงบันดาลใจ The Godfather 

“ผู้หญิงซิซิลี อันตรายกว่ากระสุนปืน” หนึ่งในประโยคที่ตัวละครในภาพยนตร์ดังเรื่อง The Godfather เคยกล่าวไว้ สะท้อนให้เห็นว่าในแถบทางใต้ของอิตาลี แม้แต่ผู้หญิงก็ทรงอิทธิพลได้ไม่แพ้ผู้ชาย  

เป็นที่สังเกตได้ว่า ในบรรดามาเฟียอิตาลีหลายแก๊ง มักมีฐานที่มั่นของพวกตนอยู่ในทางใต้ของประเทศ เหตุผลประการหนึ่งคือ ความต่างทางด้านเศรษฐกิจของแถบภาคเหนือของประเทศที่เป็นแหล่งโรงงานอุตสาหกรรม รายได้ประชากรต่อหัวสูงกว่า ขณะที่แคว้นภาคใต้ด้วยปัจจัยหลายประการทำให้เป็นพื้นที่การเกษตรเสียมาก ประกอบกับวัฒนธรรมภาคใต้ที่เน้นให้ความสำคัญกับครอบครัวและเครือญาติ จึงไม่แปลกที่มาเฟียจะฝั่งรากลึกในวัฒนธรรมของแคว้นภาคใต้ของอิตาลีโดยเฉพาะบนเกาะซิซิลี 

พูดถึงมาเฟียซิซิลี คงไม่มีใครไม่รู้จัก ดอน วีโต คอร์เลโอเน ตัวละครดังจากหนัง The Godfather ซึ่งนำเค้าโครงเรื่องมาจากนวนิยายชื่อเดียวกัน ขียนโดยมาริโอ พูโซ โดยมีเนื้อเรื่องครอบคลุมช่วงทศวรรษ ค.ศ. 1945 - 1955 นำเสนอชีวิตครอบครัวมาเฟียชาวอิตาลี ที่อพยพจากเมืองชื่อคอร์เลโอเน (Corleone) ใกล้กับเมืองปาแลร์โม เกาะซิซิลี ไปอยู่ที่นครนิวยอร์ก สร้างตัวสร้างฐานะจนมีอิทธิพล 

อันที่จริงเมืองคอร์เลโอเน เป็นเมืองที่มีอยู่จริงบนเกาะซิซิลี แต่จะเรียกว่าเมืองก็คงใหญ่เกินไป จริงๆ แล้วคอร์เลโอเนเป็นหมู่บ้านเล็กๆ ที่เงียบสงบไม่ใกล้จากเมืองปาแลร์โมตั้งอยู่ที่เชิงเขาในชนบทของซิซิลี  มีถนนแคบคดเคี้ยวที่ปูด้วยหิน มีหอระฆัง โบสถ์ที่วิจิตรงดงามพร้อมทิวทัศน์อันสวยงาม 

แม้จะเป็นหมู่บ้านเล็กๆ ที่ดูเงียบสงบแต่ที่นี่เป็นบ้านเกิดของอดีตหัวหน้ากลุ่มโคซา นอสตรา ที่ได้ชื่อว่าโหดเหี้ยมที่สุดคนนึงคือ ซัลวาตอเร รินา (Salvatore ‘Toto’ Riina)  เขาเป็นที่รู้จักจากการบงการสังหารอดีตสองอัยการมือปราบมาเฟียอย่าง จิโอวานนี ฟัลโคเน (Giovanni Falcone) และปาโบล บอร์เซลลิโน (Paolo Borsellino) ในช่วงต้นยุคทศวรรษ 1990  

รินา ได้รับฉายากระฉ่อนว่า ลา เบลวา la belva หรือ สัตว์ร้าย และ อิล คาโป เดอิ คาปี  (il capo dei capi) ที่แปลว่า ผู้เป็นเจ้านายของเจ้านาย เขาได้ชื่อว่าเป็นหนึ่งในหัวหน้ามาเฟียที่กล้าท้าชนกับเจ้าหน้าที่รัฐบาลกรุงโรมเมื่อกว่า 30 ปีที่แล้ว ด้วยการใช้ความรุนแรงมากมายทั้งลอบยิงสังหารนักการเมือง วางระเบิดสังหารหมู่ ไปจนถึงใช้ระเบิดมุ่งเป้าบุคคลสำคัญ เรียกว่าเขาคือหนึ่งในหัวหน้าโกตา นอสตรา ที่โหดเหี้ยมและกระหายเลือดที่สุดในประวัติศาสตร์ของมาเฟีย รินาเสียชีวิตด้วยวัย 87 ปี เมื่อ 2017  

พูดถึงการลอบสังหารนักการเมืองคนดังในอิตาลีช่วงยุค 80-90 หนึ่งในบุคคลสำคัญระดับประเทศที่สูญเสียคนรักจากฝีมือมาเฟียซิซิลีคือ เซอร์จิโอ มัตตาเรลลา ประธานาธิบดีอิตาลีคนปัจจุบัน ซึ่งสูญเสีย ปิแอร์ซานติ มัตตาเรลลา ผู้เป็นพี่ชาย อดีตผู้ว่าการแคว้นซิซิลีคนที่ 12 ซึ่งสนับสนุนการปราบปรามมาเฟีย เขาถูกลอบสังหารโดยมาเฟียในขณะที่ดำรงตำแหน่งหัวรัฐบาลภูมิภาคซิซิลีเมื่อเดือนมกราคม 1980 

แม้ในความเป็นจริงดูเหมือนกลุ่มมาเฟียซิซิลีจะโหดเหี้ยม ใช้ความรุนแรงสังหารผู้คน แต่บรรดามาเฟียซิซิลีใช้ชื่ออื่นเพื่ออธิบายตัวเอง โดยพวกเขาปฏิเสธการเป็นองค์การอาชญากรรม แต่เรียกตัวเองว่า La Società Onorata หรือสมาคมของผู้มีเกียรติ (The Honored Society) และให้ความหมายของคำว่า Mafiosi ในหมู่พวกเขาว่าเป็น ‘บุรุษผู้มีเกียรติ’ หรือ ‘บุรุษที่น่านับถือ’ ซึ่งดูเหมือนคำเหล่านี้จะถูกสะท้อนผ่านภาพของตัวละคร ดอน วีโต คอร์เลโอเน แล้ว