สถานการณ์การเมืองไทยตลอดจนการเลือกตั้งของประเทศ มักจะมีการแสดงออกเชิง ‘สัญลักษณ์’ เกิดขึ้นอยู่เสมอ อย่างที่เราพบเห็นกันบ่อยๆ คือการชู 3 นิ้ว ที่เกิดขึ้นท่ามกลางการตื่นตัวของเด็กรุ่นใหม่ที่ให้ความสนใจการเมืองในประเทศมากขึ้น เฉกเช่นเดียวกับ อินโดนีเซีย ที่ในตอนนี้สนามเลือกตั้งประธานาธิบดีกำลังร้อนแรง และสัญลักษณ์ ‘4 นิ้ว’ กำลังแพร่กระจายไปทั่วประเทศ
สัญลักษณ์ 4 นิ้วที่ว่านี้เกิดจากการที่ประธานาธิบดีคนปัจจุบันของอินโดฯ ‘โจโก วิโดโด’ (หรือที่เรียกกันว่าโจโควี) ให้การสนับสนุน แคนดิเดตตัวเต็ง หมายเลข 2 ปราโบโว ซูเบียนโต (Prabowo Subianto) รัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมคนปัจจุบันให้ขึ้นมานั่งเก้าอี้ผู้นำอินโดฯ ด้วยเหตุนี้จึงเกิดเป็นสัญลักษณ์ 4 นิ้ว เพื่อเป็นการสนับสนุนแคนดิเดตอีก 2 หมายเลข นั่นก็คือ หมายเลข 1 อานีส บาสเวดาน (Anies Baswedan) และหมายเลข 3 กันจาร์ ปราโนโว (Ganjar Pranowo)
พูดง่ายๆ ก็คือ สัญลักษณ์ชู 4 นิ้วนี้เกิดขึ้นมาเพราะคนอินโดฯ ส่วนหนึ่งไม่อยากได้ซูเบียนโตเป็นผู้นำ
จอห์น มูฮัมหมัด ประธานพรรคกรีนแห่งอินโดนีเซีย เริ่มการแคมเปญนี้เมื่อวันที่ 25 ม.ค. ที่ผ่านมา ด้วยการโพสต์ภาพผ่านทาง Instagram ที่ระบุข้อความว่า ‘4 นิ้ว แสดงทางเลือกของคุณเพื่อหลีกเลี่ยงปราโบโว-ยิบราน’ หลังจากผ่านไปไม่ถึงสัปดาห์ โพสต์ดังกล่าวมียอดถูกใจถึง 150,000 ครั้ง
ขณะที่ผู้คนก็ให้ความสนใจแคปเปญนี้ในเอ็กซ์ (ทวิตเตอร์) ด้วยเช่นกัน โดยผู้ใช้ @gitaputrid โพสต์ข้อความตั้งแต่วันที่ 26 ม.ค. และมีผู้เข้าชมมากกว่า 1.4 ล้านครั้ง แชร์มากกว่า 13,000 ครั้ง และถูกใจโดยผู้ใช้ประมาณ 26,000 ราย
ปราโบโวลงสมัครร่วมกับนายกเทศมนตรี ยิบราน รากาบูมิง รากา (Gibran Rakabuming Raka) ซึ่งเป็นลูกชายคนโตของโจโควี ซึ่งการลงสมัครชิงตำแหน่งรองประธานาธิบดีของยิบรานตกเป็นเรื่องที่ถกเถียงกัน เนื่องจากศาลรัฐธรรมนูญของอินโดนีเซียออกคำตัดสินพิเศษในเดือนตุลาคม ปี 2023 อนุญาตให้เขาลงสมัครรับเลือกตั้งได้ แม้จะอายุน้อยกว่า 40 ปี ซึ่งเป็นอายุขั้นต่ำที่ต้องใช้ในการลงสมัครรับเลือกตั้ง นอกจากนี้เขายังถูกกล่าวหาว่ามีพฤติกรรมที่ไม่สุภาพ ระหว่างการอภิปรายอย่างเป็นทางการและการละเมิดการรณรงค์หาเสียง
แต่สิ่งที่ทำให้เกิดความเคลื่อนไหวอย่างแท้จริงคือการรับรู้ว่าโจโควีกำลังแทรกแซงการเลือกตั้งเพื่อพยายามสนับสนุนลูกชายของเขา นักวิจารณ์และชาวเน็ตบางคนบอกว่า โจโควีใช้ตำแหน่งของเขาเพื่อโน้มน้าวให้ผู้คนลงคะแนนให้ปราโบโว
นักวิจารณ์บอกว่า การรับรู้ถึงความอยุติธรรมที่กระตุ้นให้เกิดการเคลื่อนไหว 4 นิ้วมีรากฐานมาจากความเชื่อที่ว่าโจโควีได้บิดเบือนการตีความทางกฎหมายเพื่อสนับสนุนผู้สมัครคนใดคนหนึ่งโดยเฉพาะ
มีคนพบเห็นโจโควี นั่งกิน ‘บักโซ’ (ซุปลูกชิ้น) กับปราโบโวที่ริมถนนด้วยกันในจาการ์ตา นอกจากนี้ ยังมีคนร้องเรียนโจโควีไปยังหน่วยกำกับดูแลการเลือกตั้ง หลังจากที่ภรรยาของเขาไปจุดชนวนให้เกิดความขัดแย้ง จากการให้นักคลื่อนไหวทั้งหลาย ‘เคารพ’ 2 นิ้ว (ท่าของผู้สมัครหมายเลข 2) ด้วย
นักวิจารณ์ยังบอกด้วยว่า โจโควีกำลังดำเนินโครงการประชานิยมโดยอ้างว่าเพื่อสนับสนุนการชิงเก้าอี้ประธานาธิบดีของปราโบโว ที่มีตั้งแต่การให้ความช่วยเหลือทางการเงินแก่ครัวเรือนที่มีรายได้น้อยที่ได้รับผลกระทบจากปรากฏการณ์เอลนิโญ ไปจนถึงการขึ้นเงินเดือนข้าราชการครั้งแรกในรอบ 5 ปี
เอ็ดเบิร์ต กานิ สุยาฮูดายา จากศูนย์ศึกษายุทธศาสตร์และการต่างประเทศ (CSIS) อินโดนีเซีย มองว่าโจโควีจะทุ่มเต็มที่ในขั้นตอนนี้ด้วยการสนับสนุนผู้สมัครเพียงคนเดียว และอยากเห็นผลลัพธ์ในรอบเดียว ซึ่งตอนนี้อินโดฯ อยู่ในขั้นตอนสุดท้ายของการแข่งขันแล้ว
เอ็ดเบิร์ต พูดถึงกฎหมายอินโดนีเซียที่ระบุว่า ผู้สมัครชิงตำแหน่งประธานาธิบดีต้องการเสียงข้างมาก หรือมากกว่า 50% ของคะแนนเสียงจึงจะชนะ ไม่เช่นนั้น ผู้สมัคร 2 อันดับแรกจะเข้าสู่การลงคะแนนเสียงอีกครั้งในเดือนมิถุนายน
การสำรวจในช่วงไม่กี่เดือนที่ผ่านมาระบุว่า ไม่มีผู้สมัครคนใดที่ได้รับคะแนนเสียงข้างมากตามที่กำหนดมากกว่าครึ่งหนึ่ง ขณะที่ ‘ปราโบโว-ยิบราน’ เป็นผู้ที่ได้คะแนนเสียงสูงสุดอยู่ที่ประมาณ 40 กว่าเปอร์เซ็น ผู้สังเกตการณ์บางคนเชื่อว่าหากปราโบโวไม่ชนะในรอบแรก ตำแหน่งอาจกลายเป็นของอานีส หรือกันจาร์ ที่คาดว่าจะชนะในการลงคะแนนเสียงรอบที่ 2
นักวิจัยหลักของ Safer Internet Lab ของ CSIS กล่าวว่า ผู้สนับสนุนการเคลื่อนไหว 4 นิ้วส่วนใหญ่ประกอบด้วยนักเคลื่อนไหวเพื่อประชาธิปไตยที่ได้ประท้วงสิ่งที่พวกเขามองว่าเป็นผลงานของฝ่ายบริหารในปัจจุบันเกี่ยวกับนโยบายและการตัดสินใจที่เป็นข้อขัดแย้ง ซึ่งรวมถึงการแก้ไขกฎหมายในปี 2019 ที่ทำให้หน่วยงานต่อต้านการคอร์รัปชั่นของประเทศอ่อนแอลง และกฎหมายเกี่ยวกับการสร้างงานที่สร้างข้อขัดแย้งที่ในปี 2022
“ดังนั้น การประท้วงต่อต้านประธานาธิบดีในตอนนี้ จึงไม่ใช่ความเคลื่อนไหวที่เพิ่งเกิดขึ้น แต่เป็นการประท้วงที่ต่อเนื่องกันซึ่งมีข้อพิพาทเกี่ยวกับการบริหารมาตั้งแต่ก่อนหน้านี้แล้ว” นักวิจัยกล่าวพร้อมเสริมว่า ในความคิดของเขา การเคลื่อนไหวเริ่มต้นขึ้นแล้ว ซึ่งสายเกินไปเล็กน้อยที่จะกำหนดทิศทางของการเลือกตั้งอย่างมีนัยสำคัญ
ลีโอนาร์ด เซบาสเตียน จาก S. Rajaratnam School of International Studies เชื่อว่าการเคลื่อนไหวนี้จะไม่สร้างความแตกต่างให้กับผลการเลือกตั้งในท้ายที่สุด โดยลูกเล่นดังกล่าวจะมีผลกับผู้มีสิทธิเลือกตั้งในเขตเมืองเท่านั้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่มีการศึกษามากกว่า ในเมืองเล็กๆ และพื้นที่ชนบท การแทรกแซงของโจโควีไม่ได้ก่อให้เกิดความโกรธแค้นมากนัก ‘ในระดับรากหญ้า ไม่มีใครสนใจจริงๆ’
ถึงอย่างนั้นเอ็ดเบิร์ตก็ตั้งข้อสังเกตว่า ผู้สนับสนุนขบวนการในช่วงแรกๆ ส่วนใหญ่เป็นพวกที่ต่อต้านปราโบโวอยู่แล้ว ดังนั้นจึงไม่อาจส่งผลต่อการลงคะแนนได้ อย่างไรก็ตาม สามารถใช้สิ่งนี้ส่งเสริมความเชื่อมั่นของผู้สนับสนุนอานีสและกันจาร์ กระตุ้นให้พวกเขามีส่วนร่วมอย่างแข็งขันในกระบวนการลงคะแนนเสียง และกลายเป็นส่วนสำคัญของการเคลื่อนไหวในวงกว้าง
