ช่วงที่เงินเยนอ่อนค่าบวกกับกระแสนิยมชมชอบวัฒนธรรมดั้งเดิมของญี่ปุ่นทำให้ชาวต่างชาติแห่ซื้อบ้านร้างในญี่ปุ่นกันมากขึ้น โดยเฉพาะบ้านเก่าๆ ในชนบทที่ตกแต่งแบบเรียบง่ายด้วยเสื่อตาตามิ และเน้นสไตล์มินิมอลเป็นหลัก และช่วงนี้ดูเหมือนจะเป็นช่วงที่เหมาะแก่การควักกระเป๋าซื้อมากๆ เพราะรัฐบาลญี่ปุ่นกำลังส่งเสริม บางพื้นที่ทางการยังสนับสนุนเงินค่าซ่อมแซมด้วย
อันที่จริงบ้านว่าง รกร้าง ไม่มีคนอยู่อาศัย เป็นปัญหาที่เกิดขึ้นในญี่ปุ่นมาสักพักหนึ่งแล้ว จากวิกฤตประชากร อัตราการเกิดน้อยลง แต่ผู้สูงวัยเพิ่มขึ้น ผู้คนในชนบทโยกย้ายไปอยู่ในเมือง นอกจากนี้ ยังต้องจ่ายภาษีเกี่ยวกับบ้านและที่ดินในอัตราที่สูงด้วย
ขณะที่บ้านร้างในญี่ปุ่นส่วนใหญ่มักอยู่ในต่างจังหวัด ซึ่งตอนนี้มีจำนวนเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จนถึงระดับที่น่าจะเป็นห่วง โดยในปี 2018 ญี่ปุ่นมีจำนวนบ้านร้างทั้งสิ้น 8.5 ล้านหลัง หรือประมาณ 14% ของจำนวนบ้านทั้งหมดในประเทศ
สถาบันวิจัยโนมูระ คาดการณ์ว่า บ้านร้างในญี่ปุ่นอาจทะยานขึ้นมากกว่า 30% หรือประมาณ 22 ล้านหลัง ภายในปี 2033
การที่มีบ้านร้างในต่างจังหวัดของญี่ปุ่นเยอะมาก ส่วนหนึ่งมาจากบรรดาผู้สูงอายุที่เสียชีวิตไปแล้วบางคนไม่ได้ระบุชื่อผู้รับมรดก หรือบางครั้งลูกหลานก็โยกย้ายไปอยู่ที่อื่น บ้านจึงถูกทิ้งร้าง
ส่วนการขายบ้านยิ่งยากใหญ่ เพราะในชนบทมีความต้องการที่อยู่อาศัยต่ำ หรือถ้าจะเก็บไว้เก็งกำไร ก็อาจขาดทุนได้ เพราะราคาอสังหาฯ ในชนบทของญี่ปุ่นค่อนข้างนิ่ง ส่วนในเมืองราคาอสังหาริมทรัพย์ก็แพงลิบลิ่ว คนเข้าถึงยาก ส่วนใหญ่จึงนิยมเช่าอพาร์ตเมนต์อยู่มากกว่า
ที่สำคัญกว่านั้นคือ มีชาวญี่ปุ่นจำนวนมากที่หลีกเลี่ยงที่จะรับมรดกบ้าน เพราะไม่อยากจ่ายภาษีบ้านหลังที่ 2 ซึ่งคนญี่ปุ่นต้องเสียภาษีตั้งแต่บ้านหลังแรก ไม่ได้รับการยกเว้นเหมือนในไทย ไม่นับการแบกรับค่าใช้จ่ายด้านต่างๆ ทั้งค่าบำรุงรักษา และต้องจ่ายค่าภาษีมรดกที่สูงมาก
หากจะทุบบ้านทิ้งให้เหลือแต่ที่ดินว่างเปล่าก็เป็นปัญหาอีก และไม่มีใครอยากทำ เนื่องจากต้องเสียค่ารื้อถอน และยังต้องจ่ายภาษีที่ดินเปล่า หลายคนจึงเลือกที่จะปล่อยบ้านทิ้งร้าง ทำให้ทุกวันนี้ในญี่ปุ่นมีบ้านที่ไม่สามารถระบุตัวตนเจ้าของมากถึง 11%
ถูกเหมือนได้ฟรี!
ด้วยเหตุนี้รัฐบาลญี่ปุ่นจึงเดินหน้าสนุบสนุนด้านการเงินแก่คนที่ต้องการซื้อบ้านเต็มที่ อาทิ แจกบ้านฟรีๆ จ่ายเงินอุดหนุนค่าซ่อมแซม รัฐบาลท้องถิ่นของเมืองต่างๆ เช่น โทชิงิ นางะโนะ ถึงกับเปิดเว็บไซต์รวบรวมบ้านที่ถูกทิ้งร้างไว้ให้ผู้ซื้อเลือกตามสะดวก โดยบางหลังนั้นสนนราคาเพียง 50,000 เยน หรือราว 12,448 บาท
Nikkei รายงานว่า เมืองโอคุตะมะทางตะวันตกของกรุงโตเกียวยกบ้านเก่าหรือบ้านที่ไม่มีผู้อย่าศัยให้แบบฟรีๆ ส่วนจ้าของบ้านใหม่ก็นำบ้านร้างเหล่านี้กลับมาปัดฝุ่นแล้วเปลี่ยนเป็นร้านเล็กๆ หรือร้านอาหาร อย่างลีเซียนจี้ ชาวสิงคโปร์วัย 33ปี กับกลุ่มเพื่อนสนิทเดินทางมาที่จังหวัดวากายามะ เพื่อหาซื้อบ้านเก่าอายุประมาณ 110 ปีในช่วงฤดูร้อนปี 2022 ในมูลค่าประมาณ 2 ล้านเยน (ราว 49,707,500 บาท) และตอนนี้เขากำลังปรับปรุงบ้านหลังนี้ให้เป็นเกสต์เฮาส์ และยังทำร้านอาหาร Ryunohara Shokudo ซึ่งอยู่ติดกันและเขาเช่าเอาไว้ โดยร้านอาหารแห่งนี้ให้บริการเมนูอาหารประเภทผักสดและอาหารทะเลในท้องถิ่นเป็นหลัก
“เสาบ้านทำจากไม้เชอรี่และห้องโถงเล็กๆ ที่ออกแบบในสไตล์บ้านญี่ปุ่นแบบเก่าทำให้บ้านหลังนี้มีเอกลักษณ์ที่ไม่เหมือนใคร และยังบอกเล่าถึงความเป็นมาว่าผู้คนในอดีตใช้ชีวิตกันอย่างไรในบ้านหลังนี้” ลีกล่าว
ลีจบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยโตเกียว หลังร่วมงานกับบริษัทเทคโนโลยีสารสนเทศของญี่ปุ่นแห่งหนึ่ง ลี ซึ่งมีความสนใจเป็นพิเศษในวัฒนธรรมญี่ปุ่นก็เกิดความประทับใจในตัวบ้านเก่าหลังนี้หลังจากมาเยี่ยมเยียนที่นี่หลายครั้งและชาวบ้านที่นี่บอกเขาว่าพื้นที่ว่างหลังบ้านเขาสามารถปลูกใบชาไว้ต้มดื่มได้อย่างสบาย
“ตอนแรกผมก็ไม่ค่อยแน่ใจว่าจะคุยกับเขารู้เรื่อง แต่ตอนนี้เราสนิทกันมาก เขาเรียนรู้วิถีการดำเนินชีวิตแบบญี่ปุ่นได้เร็วและเยอะมาก แถมเขายังเป็นคนสุภาพมากด้วย” คาสุเอะ ชิมิสุ เพื่อนบ้านวัย 71 ปีของลีกล่าว
ด้านตัวแทนของทางการเมืองโอคุตะมะเผยกับ Nikkei ว่า โครงการนี้ไม่เพียงช่วยเจ้าของเก่าที่ไม่รู้จะเอาบ้านไปทำอะไรและไม่มีเงินจ่ายภาษีเท่านั้น แต่ยังช่วยทางการลดจำนวนบ้านที่ถูกทิ้งร้างที่อาจพังทลายลงมาหรืออาจก่ออันตรายในอนาคต
ขณะที่บางท้องถิ่นค้นพบว่าการจูงใจด้วยเงินเป็นวิธีที่ดีที่สุดในการดึงดูดผู้ซื้อ เช่น เมืองไดเซ็นในจังหวัดทตโตริพบว่าจำนวนบ้านที่ไม่มีผู้อย่าศัยลดลงถึง 7.9% หลังให้งินอุดหนุน 2 ล้านเยน หรือ 497,384 บาทให้ผู้ซื้อที่รีโนเวตบ้านที่อยู่ในลิสต์ของทางการ
ไม่ใช่แค่ญี่ปุ่นที่มีบ้านร้างเยอะ
ปัญหาบ้านถูกทิ้งร้างตามชนบทไม่ได้เกิดเฉพาะกับญี่ปุ่นเท่านั้น ก่อนหน้านี้ The Insider รายงานว่า เมืองต่างๆ ในสหรัฐฯ เสนอเงินหลายพันดอลลาร์สหรัฐ หรือบางแห่งก็ยกที่ดินให้ฟรีๆ เพื่อให้ชาวอเมริกันย้ายเข้าไปตั้งรกราก
เช่นเดียวกับที่เมืองชิงเควฟรอนดีทางตอนใต้ของอิตาลีที่กลายเป็นข่าวโด่งดังจากการประกาศขายบ้านหลังละ 1 ยูโร หรือ 37 บาท เพื่อเพิ่มจำนวนประชากรของเมือง และเมืองโลคานาทางตอนเหนือที่ขายในราคาเดียวกัน แถมยังเพิ่มข้อเสนอให้เงินช่วยเหลือครอบครัวที่มีลูกที่ย้ายมาอยู่อีก 9,000 ยูโร หรือ 334,370 บาท
อันที่จริงบ้านว่าง รกร้าง ไม่มีคนอยู่อาศัย เป็นปัญหาที่เกิดขึ้นในญี่ปุ่นมาสักพักหนึ่งแล้ว จากวิกฤตประชากร อัตราการเกิดน้อยลง แต่ผู้สูงวัยเพิ่มขึ้น ผู้คนในชนบทโยกย้ายไปอยู่ในเมือง นอกจากนี้ ยังต้องจ่ายภาษีเกี่ยวกับบ้านและที่ดินในอัตราที่สูงด้วย
ขณะที่บ้านร้างในญี่ปุ่นส่วนใหญ่มักอยู่ในต่างจังหวัด ซึ่งตอนนี้มีจำนวนเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จนถึงระดับที่น่าจะเป็นห่วง โดยในปี 2018 ญี่ปุ่นมีจำนวนบ้านร้างทั้งสิ้น 8.5 ล้านหลัง หรือประมาณ 14% ของจำนวนบ้านทั้งหมดในประเทศ
สถาบันวิจัยโนมูระ คาดการณ์ว่า บ้านร้างในญี่ปุ่นอาจทะยานขึ้นมากกว่า 30% หรือประมาณ 22 ล้านหลัง ภายในปี 2033
การที่มีบ้านร้างในต่างจังหวัดของญี่ปุ่นเยอะมาก ส่วนหนึ่งมาจากบรรดาผู้สูงอายุที่เสียชีวิตไปแล้วบางคนไม่ได้ระบุชื่อผู้รับมรดก หรือบางครั้งลูกหลานก็โยกย้ายไปอยู่ที่อื่น บ้านจึงถูกทิ้งร้าง
ส่วนการขายบ้านยิ่งยากใหญ่ เพราะในชนบทมีความต้องการที่อยู่อาศัยต่ำ หรือถ้าจะเก็บไว้เก็งกำไร ก็อาจขาดทุนได้ เพราะราคาอสังหาฯ ในชนบทของญี่ปุ่นค่อนข้างนิ่ง ส่วนในเมืองราคาอสังหาริมทรัพย์ก็แพงลิบลิ่ว คนเข้าถึงยาก ส่วนใหญ่จึงนิยมเช่าอพาร์ตเมนต์อยู่มากกว่า
ที่สำคัญกว่านั้นคือ มีชาวญี่ปุ่นจำนวนมากที่หลีกเลี่ยงที่จะรับมรดกบ้าน เพราะไม่อยากจ่ายภาษีบ้านหลังที่ 2 ซึ่งคนญี่ปุ่นต้องเสียภาษีตั้งแต่บ้านหลังแรก ไม่ได้รับการยกเว้นเหมือนในไทย ไม่นับการแบกรับค่าใช้จ่ายด้านต่างๆ ทั้งค่าบำรุงรักษา และต้องจ่ายค่าภาษีมรดกที่สูงมาก
หากจะทุบบ้านทิ้งให้เหลือแต่ที่ดินว่างเปล่าก็เป็นปัญหาอีก และไม่มีใครอยากทำ เนื่องจากต้องเสียค่ารื้อถอน และยังต้องจ่ายภาษีที่ดินเปล่า หลายคนจึงเลือกที่จะปล่อยบ้านทิ้งร้าง ทำให้ทุกวันนี้ในญี่ปุ่นมีบ้านที่ไม่สามารถระบุตัวตนเจ้าของมากถึง 11%
ถูกเหมือนได้ฟรี!
ด้วยเหตุนี้รัฐบาลญี่ปุ่นจึงเดินหน้าสนุบสนุนด้านการเงินแก่คนที่ต้องการซื้อบ้านเต็มที่ อาทิ แจกบ้านฟรีๆ จ่ายเงินอุดหนุนค่าซ่อมแซม รัฐบาลท้องถิ่นของเมืองต่างๆ เช่น โทชิงิ นางะโนะ ถึงกับเปิดเว็บไซต์รวบรวมบ้านที่ถูกทิ้งร้างไว้ให้ผู้ซื้อเลือกตามสะดวก โดยบางหลังนั้นสนนราคาเพียง 50,000 เยน หรือราว 12,448 บาท
Nikkei รายงานว่า เมืองโอคุตะมะทางตะวันตกของกรุงโตเกียวยกบ้านเก่าหรือบ้านที่ไม่มีผู้อย่าศัยให้แบบฟรีๆ ส่วนจ้าของบ้านใหม่ก็นำบ้านร้างเหล่านี้กลับมาปัดฝุ่นแล้วเปลี่ยนเป็นร้านเล็กๆ หรือร้านอาหาร อย่างลีเซียนจี้ ชาวสิงคโปร์วัย 33ปี กับกลุ่มเพื่อนสนิทเดินทางมาที่จังหวัดวากายามะ เพื่อหาซื้อบ้านเก่าอายุประมาณ 110 ปีในช่วงฤดูร้อนปี 2022 ในมูลค่าประมาณ 2 ล้านเยน (ราว 49,707,500 บาท) และตอนนี้เขากำลังปรับปรุงบ้านหลังนี้ให้เป็นเกสต์เฮาส์ และยังทำร้านอาหาร Ryunohara Shokudo ซึ่งอยู่ติดกันและเขาเช่าเอาไว้ โดยร้านอาหารแห่งนี้ให้บริการเมนูอาหารประเภทผักสดและอาหารทะเลในท้องถิ่นเป็นหลัก
“เสาบ้านทำจากไม้เชอรี่และห้องโถงเล็กๆ ที่ออกแบบในสไตล์บ้านญี่ปุ่นแบบเก่าทำให้บ้านหลังนี้มีเอกลักษณ์ที่ไม่เหมือนใคร และยังบอกเล่าถึงความเป็นมาว่าผู้คนในอดีตใช้ชีวิตกันอย่างไรในบ้านหลังนี้” ลีกล่าว
ลีจบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยโตเกียว หลังร่วมงานกับบริษัทเทคโนโลยีสารสนเทศของญี่ปุ่นแห่งหนึ่ง ลี ซึ่งมีความสนใจเป็นพิเศษในวัฒนธรรมญี่ปุ่นก็เกิดความประทับใจในตัวบ้านเก่าหลังนี้หลังจากมาเยี่ยมเยียนที่นี่หลายครั้งและชาวบ้านที่นี่บอกเขาว่าพื้นที่ว่างหลังบ้านเขาสามารถปลูกใบชาไว้ต้มดื่มได้อย่างสบาย
“ตอนแรกผมก็ไม่ค่อยแน่ใจว่าจะคุยกับเขารู้เรื่อง แต่ตอนนี้เราสนิทกันมาก เขาเรียนรู้วิถีการดำเนินชีวิตแบบญี่ปุ่นได้เร็วและเยอะมาก แถมเขายังเป็นคนสุภาพมากด้วย” คาสุเอะ ชิมิสุ เพื่อนบ้านวัย 71 ปีของลีกล่าว
ด้านตัวแทนของทางการเมืองโอคุตะมะเผยกับ Nikkei ว่า โครงการนี้ไม่เพียงช่วยเจ้าของเก่าที่ไม่รู้จะเอาบ้านไปทำอะไรและไม่มีเงินจ่ายภาษีเท่านั้น แต่ยังช่วยทางการลดจำนวนบ้านที่ถูกทิ้งร้างที่อาจพังทลายลงมาหรืออาจก่ออันตรายในอนาคต
ขณะที่บางท้องถิ่นค้นพบว่าการจูงใจด้วยเงินเป็นวิธีที่ดีที่สุดในการดึงดูดผู้ซื้อ เช่น เมืองไดเซ็นในจังหวัดทตโตริพบว่าจำนวนบ้านที่ไม่มีผู้อย่าศัยลดลงถึง 7.9% หลังให้งินอุดหนุน 2 ล้านเยน หรือ 497,384 บาทให้ผู้ซื้อที่รีโนเวตบ้านที่อยู่ในลิสต์ของทางการ
ไม่ใช่แค่ญี่ปุ่นที่มีบ้านร้างเยอะ
ปัญหาบ้านถูกทิ้งร้างตามชนบทไม่ได้เกิดเฉพาะกับญี่ปุ่นเท่านั้น ก่อนหน้านี้ The Insider รายงานว่า เมืองต่างๆ ในสหรัฐฯ เสนอเงินหลายพันดอลลาร์สหรัฐ หรือบางแห่งก็ยกที่ดินให้ฟรีๆ เพื่อให้ชาวอเมริกันย้ายเข้าไปตั้งรกราก
เช่นเดียวกับที่เมืองชิงเควฟรอนดีทางตอนใต้ของอิตาลีที่กลายเป็นข่าวโด่งดังจากการประกาศขายบ้านหลังละ 1 ยูโร หรือ 37 บาท เพื่อเพิ่มจำนวนประชากรของเมือง และเมืองโลคานาทางตอนเหนือที่ขายในราคาเดียวกัน แถมยังเพิ่มข้อเสนอให้เงินช่วยเหลือครอบครัวที่มีลูกที่ย้ายมาอยู่อีก 9,000 ยูโร หรือ 334,370 บาท
