ผู้เชี่ยวชาญขององค์การสหประชาชาติ (UN) กล่าวว่า เมทแอมเฟตามีน (Methamphetamine) ในประเทศลาว มีเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ทั่วประเทศจนแตะระดับ ‘สูงอย่างที่ไม่เคยเป็นมาก่อน’
ปัญหาส่วนหนึ่งคือประเทศเพื่อนบ้านอย่างเมียนมา ซึ่งรัฐประหารในปี 2021 ก่อให้เกิดความขัดแย้งที่รุนแรง สุญญากาศทางกฎหมายและความสงบเรียบร้อย ที่ทำให้กลุ่มค้ายาเสพติดเจริญรุ่งเรือง ส่วนในประเทศลาว ตำรวจที่มีทรัพยากรไม่เพียงพอกำลังเผชิญกับปัญหายาเสพติดจำนวนมาก เนื่องจากประเทศนี้ได้กลายเป็นช่องทางลักลอบขนยาเสพติดที่สำคัญของเอเชีย
การเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วได้ผลักดันให้ราคายาบ้าร่วงลงสู่ระดับต่ำสุดเป็นประวัติการณ์ เจ้าหน้าที่แนวหน้ากล่าวว่า ขณะนี้ยาบ้าถูกขายในราคาเพียงเม็ดละ 0.24 เซนต์ (8 บาท) ซึ่งถูกกว่าสิ่งจำเป็นขั้นพื้นฐานส่วนใหญ่ เช่น อาหารและน้ำ และทำให้ยาดังกล่าวมีราคาไม่แพงสำหรับทุกคนในประเทศที่ยากจนที่สุดแห่งหนึ่งในเอเชีย
ผู้ช่วยผู้อำนวยการที่ Transformation Center ซึ่งเป็นหนึ่งใน 2 ศูนย์ฟื้นฟูเอกชนที่ดำเนินการโดยเอกชน บอกกับ Aljazeela ว่า แม้ว่าทุกอย่างจะแพงขึ้นในลาวในช่วงโควิด-19 แต่ยาเสพติดก็มีราคาถูกลง และถูกกว่ามาก
“ผู้ใช้ยาบอกฉันว่ายาบ้า 1 เม็ด ตอนนี้มีราคา 5,000 - 7,000 กีบ (ราวๆ 8 – 11 บาท) ถ้าคุณซื้อแพ็คละ 200 เม็ด คุณจะได้รับราคาถูกถึง 2,500 กีบต่อเม็ด (4 บาท) เท่านั้น” เขากล่าว
‘สามเหลี่ยมทองคำ’ ซึ่งเป็นพื้นที่ห่างไกลที่พรมแดนระหว่างไทย เมียนมา และลาวมาบรรจบกัน ถือเป็นแหล่งผลิตยารายใหญ่แห่งหนึ่งของโลกมายาวนาน ในอดีตยาที่เลื่องชื่อก็คือฝิ่น ทว่าในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา กลุ่มค้ายาหันมาผลิตยาบ้าและยาไอซ์ ซึ่งเป็นยาที่กลั่นแล้วมีศักยภาพมากกว่า และมีราคาแพงกว่า
เมียนมาถือเป็นหัวใจสำคัญของการค้ายาดังกล่าว โดยเฉพาะอย่างยิ่งในรัฐฉาน ซึ่งเป็นภูมิภาคที่เสียหายจากสงคราม และมีพรมแดนร่วมกับลาว เป็นเวลาหลายทศวรรษแล้วที่การค้ายาเสพติดได้จัดหาเงินทุนที่สำคัญให้กับกลุ่มติดอาวุธชาติพันธุ์และกองกำลังทหารที่ติดอาวุธ โดยมียาเสพติดไหลข้ามพรมแดนเข้าสู่จีน ลาว และไทย และเข้าสู่ตลาดต่างประเทศ
การทำรัฐประหารในเมียนมาเป็นเพียงการเร่งผลผลิตของอุตสาหกรรมยาบ้าเท่านั้น
การถอดถอนรัฐบาลสันนิบาตแห่งชาติเพื่อประชาธิปไตยที่ได้รับการเลือกตั้งตามระบอบประชาธิปไตย ทำให้เกิดการประท้วงอย่างกว้างขวาง และการตอบโต้อย่างโหดร้ายของทหารได้ผลักดันให้ขบวนการเรียกร้องประชาธิปไตยเข้าสู่การต่อต้านด้วยอาวุธทั่วประเทศ
ด้วยความไร้กฎหมายที่เพิ่มมากขึ้นและการต่อสู้ที่เข้มข้นขึ้นทั่วประเทศ ความพยายามต่อต้านยาเสพติดของกลุ่มติดอาวุธชาติพันธุ์บางกลุ่มและทางการเมียนมาจึงถูกขัดขวาง มีรายงานว่า กองกำลังติดอาวุธภายใต้การบังคับบัญชาของกองทัพจำนวนมากหันมาค้ายาเพื่อเป็นค่าอาหาร และเงินเดือน
ในรัฐฉาน สภาพหลังรัฐประหารเหล่านี้ก่อให้เกิด ‘พายุเศรษฐกิจ’ สำหรับการผลิตยา ตามที่เจเรมี ดักลาส ตัวแทนระดับภูมิภาคของสำนักงานปราบปรามยาเสพติดและอาชญากรรมแห่งสหประชาชาติ (UNODC) ประจำภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และแปซิฟิก
ดักลาสกล่าวกับ Aljazeera ว่า ความล้มเหลวด้านความมั่นคงในรัฐฉาน การเร่งการผลิตยาหลังรัฐประหาร และพรมแดนขนาดใหญ่และมีช่องว่างมากมายตามแนวแม่น้ำโขงระหว่างรัฐฉานและลาว
ความวุ่นวายดังกล่าวส่งผลให้เกิดการหลั่งไหลของยาเสพติดข้ามพรมแดนเข้าสู่ลาว ดักลาสกล่าวว่า ลาวในฐานะที่มีเส้นทางที่ถูกต่อต้านน้อยที่สุดได้กลายเป็น ‘ประตูสำคัญ’ สำหรับยาเสพติดเข้าสู่ภูมิภาค เมื่อคุณดูอุปทานยา มันอยู่ในระดับที่ไม่เคยมีมาก่อน ไม่ต้องสงสัยเลย ที่ลาวไม่เคยเห็นปริมาณยาเสพติดมากเท่าที่เห็นตอนนี้ ผู้ค้าใช้ลาวเพื่อขนย้ายยาจำนวนมหาศาลจากรัฐฉานไปยังตลาดระดับภูมิภาคและต่างประเทศ และนำสารเคมีปริมาณมากขึ้นกลับไปด้วยวิธีอื่น
ทางการลาวมีชื่อเสียงหลายครั้งในการต่อสู้กับผู้ค้ายา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเดือนตุลาคม 2021 พวกเขาดำเนินการจับกุมยาเสพติดครั้งใหญ่ที่สุดในเอเชีย โดยสกัดกั้นรถบรรทุกเบียร์ในบ่อแก้ว จ.ศรีษะเกษ ซึ่งติดกับเขตอุดมไซ ของลาว ที่บรรทุกยาบ้า 55 ล้านเม็ด และยาไอซ์ 1.5 ตัน
แม้ว่าการจับกุมครั้งใหญ่นี้จะเป็นเรื่องดี แต่เครือข่ายอาชญากรที่อำนวยความสะดวกในการขนส่งกลับไม่ได้ถูกแตะต้องอะไรเลย ตามรายงานของผู้สังเกตการณ์ระหว่างประเทศที่มีความรู้ใกล้ชิดเกี่ยวกับลาวกล่าวว่า ความแตกต่างทางทฤษฎีกับแนวทางต่อต้านยาเสพติดของตะวันตก บวกกับการขาดความสามารถ ทำให้เหมือนไม่ได้มีความพยายาม(ที่จะปราบปราม)อะไรเลยจริงๆ การยึดยาเสพติดเป็นเป้าหมาย(ของตำรวจลาว) และการยึดนี้ก็ดูเป็นในลักษณะของเฉพาะกิจ
“ที่น่าหนักใจกว่านั้นคือเจ้าหน้าที่มักไม่ทำการจับกุมเลย บ่อยครั้งที่พวกเขาไม่ได้จับกุมคนขับรถด้วยซ้ำ” เขากล่าว
ราคาดังกล่าวลดลงมามากจนดักลาสกล่าวว่า ตอนนี้ลาว ซึ่งอยู่ติดกับเมียนมา และบางส่วนของภาคเหนือของไทย จำหน่ายยาบ้าที่ ‘เกือบจะถูกที่สุด’ ในโลก นี่เป็นส่วนหนึ่งของการล่มสลายของราคาในภาพรวมของยาเสพติด เนื่องจากภูมิภาคนี้เต็มไปด้วยยาบ้าจำนวนมาก
ดักลาสกล่าวว่า ราคายาบ้าน่าจะลดลงหนึ่งในสาม หรืออาจจะหนึ่งในสี่ของเมื่อ 5 หรือ 6 ปีที่แล้ว “ลาวอาจจะไม่ใช่ประเทศที่ร่ำรวยที่สุด แต่คุณก็ไม่จำเป็นต้องมีเงินมากเพื่อใช้ยาบ้าในปัจจุบัน เพราะมันถูกกว่าเบียร์ และข้าวผัดเสียอีก”
