เปิดตัวเลขค่าเลี้ยงดูในวันที่ไทยกำลังจะมีแพนด้าอีกครั้ง บางประเทศจ่ายไม่ไหวจนต้องส่งกลับ

หลังจากมีข่าวว่าจีนจะส่ง ‘แพนด้ายักษ์’ มาไทยราวปี 2027 เนื่องในโอกาสครบรอบ 50 ปีความสัมพันธ์ทางการทูตไทย-จีน โดยไทยเตรียมสร้างบ้านใหม่ให้เจ้าแพนด้าคาดว่าใช้งบประมาณ 200 ล้านบาท ท่ามกลางการตั้งคำถามว่า “มันคุ้มค่ากับเงินที่เสียไปหรือไม่?” 

ทูตแพนด้าที่ (อาจ) มาพร้อมกับค่าใช้จ่าย... 

นับตั้งแต่ปี 1984 เป็นต้นมา จีนหยุดให้แพนด้าเป็นของขวัญทางการทูต เนื่องจากแพนด้ามีจำนวนลดลง แต่เริ่มให้ยืมแพนด้าแก่สวนสัตว์ในต่างประเทศแทน โดยมักจะให้ยืมเป็นคู่เป็นระยะเวลา 10 ปี และมีค่าธรรมเนียมรายปีสูงถึงประมาณ 1 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราว 34 ล้านบาท) สำหรับแพนด้า 2 ตัว 

นอกจากนี้ในแต่ละปี ทางสวนสัตว์แต่ละประเทศยังต้องจ่ายค่าดูแลต่อปีราว 1.58 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราว 55 ล้านบาท) รวมถึงค่าใช้จ่ายด้านสิ่งอำนวยความสะดวก ค่าบำรุงกรงที่อยู่ การดูแลทางการแพทย์ และค่าไม้ไผ่จำนวนมาก  

สำหรับลูกแพนด้าที่เกิดในต่างประเทศ ทางสวนสัตว์จะต้องจ่ายเงินเพิ่มให้จีน 400,000 ดอลลาร์สหรัฐ (ราว 13 ล้านบาท) ต่อลูกแพนด้า 1 ตัว และโดยปกติแล้วแพนด้าจะถูกส่งกลับจีนหลังจากสัญญาสิ้นสุดลง ส่วนลูกแพนด้าจะถูกส่งกลับจีนเมื่ออายุระหว่าง 2-4 ปีเพื่อเข้าร่วมโครงการเพาะพันธุ์ของจีน 

ทั้งนี้ สวนสัตว์ในบางประเทศมักจะยอมแลกข้อเสนอดังกล่าวแม้ว่าการเลี้ยงแพนด้าอาจทำให้สวนสัตว์ต้องเสียค่าใช้จ่ายสูง แต่ขณะเดียวกัน ทูตแพนด้าก็ช่วยดึงดูดนักท่องเที่ยวและสร้างรายได้ให้กับสวนสัตว์ด้วย

• ปี 2000 จีนส่งเหมยเซียง และเทียนเทียนไปอยู่ที่สวนสัตว์ในสหรัฐฯ 10 ปี แลกกับค่าธรรมเนียม 10 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราว 348 ล้านบาท) ยังไม่รวมค่าดูแล และค่าใช้จ่ายเพิ่มเติมอีกจำนวนมาก 
• สวนสัตว์เมมฟิสในรัฐเทนเนสซีต้องเสียค่าใช้จ่ายประมาณ 16 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราว 558 ล้านบาท) สำหรับการสร้างกรง จัดเตรียมทีมสัตวแพทย์ และปลูกไผ่ ก่อนที่ ยาย่า และเลอเล่อ จะมาถึงในปี 2003 
• นับตั้งแต่แพนด้า 2 ตัวมาถึงในปี 2011 สวนสัตว์เอดินบะระในสก็อตแลนด์ต้องเผชิญกับค่าใช้จ่าย 8.8 แสนดอลลาร์สหรัฐ (ราว 30 ล้านบาท) ต่อปีในการนำเข้าหน่อไม้จากเนเธอร์แลนด์ ขณะที่ค่าใช้จ่ายด้านอาหารรายวันของแพนด้า 2 ตัวยังสูงถึง 274 ดอลลาร์สหรัฐ (ราว 9,500 บาท) ซึ่งคิดเป็นเกือบ 1 ใน 7 ของค่าใช้จ่ายด้านอาหารของสวนสัตว์

ในช่วงปลายปีนี้ สวนสัตว์อาห์ตารีในฟินแลนด์จะส่งแพนด้ายักษ์ 2 ตัวที่ชื่อลูมิ (Lumi) และไพรี (Pyry) กลับประเทศจีนก่อนกำหนดส่งถึง 8 ปีหลังจากถูกส่งตัวมาเป็นทูตแพนด้าในปี 2018 เนื่องจากภาวะเงินเฟ้อ และต้นทุนการดูแลรักษาที่สูงขึ้นทำให้ไม่สามารถดูแลแพนด้าเหล่านี้ได้อีกต่อไป  

ทางสวนสัตว์ใช้จ่ายค่าสิ่งอำนวยความสะดวกและบำรุงกรงที่อยู่ไปมากกว่า 8 ล้านยูโร (ราว 292 ล้านบาท) ไหนจะค่าดูแลรักษาต่อปีประมาณ 1.5  ล้านยูโร (ราว 54 ล้านบาท) รวมถึงค่าธรรมเนียมการอนุรักษ์ที่จ่ายให้กับจีนอีกด้วย 

‘ทูตแพนด้า’ เชื่อมสัมพันธ์

ว่ากันว่าจีนมอบแพนด้าเป็นของขวัญทางการทูตครั้งแรกเมื่อสมัยราชวงศ์ถัง (ปี 618–907) และยังคงสืบต่อกันมาจนถึงศตวรรษนี้ ซึ่งเรามักเรียกกันว่า ‘การทูตแพนด้า’ (Panda Diplomacy) 

ในปี 1984 ภายใต้รัฐบาลของ เติ้งเสี่ยวผิง ก็มีคำสั่งไม่ให้ส่งแพนด้าเป็นของขวัญกระชับความสัมพันธ์อีกต่อไป แต่จะให้ยืมแทนเป็นเวลา 10 ปี ซึ่งสามารถขยายระยะเวลาออกไปได้ และต้องจ่ายค่าธรรมเนียมให้จีนทุกปี การเปลี่ยนมาใช้วิธีให้ยืมแพนด้าถูกมองว่าเป็นการส่งเสริมความร่วมมือระหว่างจีนกับประเทศผู้รับ 

โดยทั่วไปค่าใช้จ่ายการยืมแพนด้าจะอยู่ที่ 500,000-1 ล้านดอลลาร์สหรัฐต่อปี (ราว 17-34 ล้านบาท) โดยรายได้ในส่วนนี้ จีนจะนำไปใช้ในการอนุรักษ์ในประเทศจีน ข้อตกลงเหล่านี้มักจะผลักดันให้เกิดโครงการวิจัยเกี่ยวกับการอนุรักษ์แพนด้าร่วมกัน ซึ่งช่วยส่งเสริมความร่วมมือทางวิทยาศาสตร์ควบคู่ไปกับความสัมพันธ์ทางการทูต  

ในรัฐบาลของสีจิ้นผิง ผู้นำจีนคนปัจจุบัน ได้ดำเนินการทูตแพนด้าเป็นประจำเพื่อแสดงถึงความเต็มใจของจีนในการสร้างความสัมพันธ์ทวิภาคีกับประเทศอื่นๆ ตัวอย่างเช่น : 

• ปี 2014 มาเลเซียได้รับแพนด้า 2 ตัวเพื่อฉลองครบรอบ 40 ปีความสัมพันธ์ทางการทูตกับจีน 
• ปี 2017 แพนด้า 2 ตัวถูกส่งไปยังอินโดนีเซียฉลองครบรอบ 60 ปีความสัมพันธ์ระหว่างสองประเทศ 
• ปี 2018 จีนส่ง ลูมิ และไพรี ให้ฟินแลนด์ยืมเป็นระยะเวลา 15 ปี แต่ฟินแลนด์ส่งกลับจีนในปลายปี 2024 เพราะแบกค่าใช้จ่ายไม่ไหว 
• ปลายปี 2024 จีนส่งเปาหลี่ และชิงเป่า ไปยังสวนสัตว์แห่งชาติของรัฐวอชิงตัน เพื่อสร้างความสัมพันธ์ และคลายความตึงเครียดระหว่างจีน-สหรัฐฯ 
• ปี 2027 คาดว่าจะส่งแพนด้ามาไทยฉลองครบรอบ 50 ปีความสัมพันธ์ไทย-จีน

Photo by Hector RETAMAL / AFP