‘รัฐบาลเสียงข้างน้อย’ เป็นรัฐบาลและคณะรัฐมนตรีที่จัดตั้งขึ้นในระบบรัฐสภา เมื่อพรรคการเมือง หรือแนวร่วมของพรรคต่างๆ ไม่มีที่นั่งส่วนใหญ่ในสภานิติบัญญัติ รัฐบาลเสียงข้างน้อยจะสาบานตนเข้ารับตำแหน่งโดยมีหรือไม่มีเสียงสนับสนุนจากพรรคอื่นๆ เพื่อจัดตั้งรัฐบาล ภายใต้รัฐบาลดังกล่าว กฎหมายสามารถผ่านได้ก็ต่อเมื่อมีการสนับสนุนหรือยินยอมจากสมาชิกสภานิติบัญญัติคนอื่นๆ ที่เพียงพอเท่านั้นเพื่อให้ได้เสียงข้างมาก
ในสภานิติบัญญัติสองสภา คำนี้เกี่ยวข้องกับสถานการณ์ในสภาซึ่งความเชื่อมั่นถือว่าสำคัญที่สุดต่อการดำรงตำแหน่งต่อไปของรัฐบาล (โดยทั่วไปคือสภาล่าง)
รัฐบาลเสียงข้างน้อยมีแนวโน้มที่จะมีเสถียรภาพน้อยกว่ารัฐบาลเสียงข้างมาก เพราะหากสามารถรวมตัวกันเพื่อจุดประสงค์ใดจุดประสงค์หนึ่ง สมาชิกรัฐสภาฝ่ายตรงข้ามจะมีจำนวนมากพอในการลงคะแนนเสียงคัดค้านกฎหมาย หรือแม้แต่โค่นล้มรัฐบาลด้วยการลงมติไม่ไว้วางใจ
ตัวอย่างกรณีรัฐบาลเสียงข้างน้อยของแคนาดาที่นำโดย ‘จัสติน ทรูโด’
ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมาการมีรัฐบาลเสียงข้างน้อยดูเหมือนจะกลายเป็นเรื่องปกติไปแล้วสำหรับแคนาดา โดยการเลือกตั้งระดับชาติแคนาดาที่ผ่านมา 7 ครั้ง มีเพียง 2 การเลือกตั้งเท่านั้นที่จบลงด้วยการที่พรรคได้รับที่นั่งส่วนใหญ่ในสภา ซึ่งก็คือในปี 2011 และในปี 2015
รัฐบาลของทรูโดเองจัดตั้งรัฐบาลมาด้วยเสียงข้างน้อยมาแล้วถึง 3 สมัย อภิปรายและลงมติไม่ไว้วางใจ เมื่อปี 2020 ที่ผ่านมา โดยที่พรรคฝ่ายค้านกล่าวหารัฐบาลว่า ใช้งบประมาณในกองทุนช่วยเหลือนักศึกษาที่ได้รับผลกระทบจากการแพร่ระบาดของโควิด-19 ในวงเงิน 900 ล้านดอลลาร์แคนาดา หรือราว 2.2 หมื่นล้านบาท อย่างไม่เหมาะสม
กรณีของ ‘เดนมาร์ก’ เองก็เช่นกัน
เดนมาร์กผ่านการการปกครองของรัฐบาลเสียงข้างน้อยมาหลายครั้ง แม้ประเทศจะมีระบบการเลือกตั้งที่เป็นสัดส่วน ซึ่งมักจะส่งผลให้พรรคไม่ได้รับเสียงข้างมาก แต่รัฐบาลเสียงข้างน้อยนี้ก็เป็นเรื่องปกติในการเมืองของเดนมาร์ก ตั้งแต่ปี 1982 รัฐบาลผสมของหลายๆ พรรค ในเดนมาร์กก็ยังเป็นเสียงข้างน้อย ดังนั้น รัฐบาลในยุคปัจจุบันก็ยังคงต้องทำข้อตกลงร่วมกับพรรคอื่นๆ ซึ่งบ่อยครั้งที่มีทั้งฝั่งซ้ายและฝั่งขวา
คณะรัฐมนตรีเฟรดเดอริกเซน คาร์บินเนท ได้รับเลือกในการเลือกตั้งทั่วไปในปี 2019 เป็นรัฐบาลเสียงข้างน้อยแบบพรรคเดียว และได้รับการสนับสนุนจากพรรคอื่นๆ อีก 3 พรรค ขณะที่รัฐมนตรีชุดก่อนหน้าเองก็เป็นรัฐบาลเสียงข้างน้อยเช่นกัน และได้รับการสนับสนุนจากพรรคอื่นๆ
‘เนเธอร์แลนด์’ เองก็มีรัฐบาลเสียงข้างน้อยเช่นเดียวกัน
การร่วมรัฐบาลในเนเธอร์แลนด์เกิดขึ้นโดยได้รับการสนับสนุนจากพรรคในรัฐสภาซึ่งได้รับเลือกจากผู้แทนตามสัดส่วน แม้ว่าจะเกิดขึ้นยากมาก แต่รัฐบาลเสียงข้างน้อยสามารถจัดตั้งขึ้นได้ในช่วงระยะเวลาการจัดตั้งคณะรัฐมนตรีของเนเธอร์แลนด์
หากผลการเลือกตั้งทำให้ไม่สามารถจัดตั้งรัฐบาลผสมเสียงข้างมากได้ บ่อยครั้งที่รัฐบาลเสียงข้างน้อยจัดตั้งขึ้นเมื่อพันธมิตรร่วมรัฐบาลคนใดคนหนึ่งของคณะรัฐมนตรีถอนการสนับสนุน หรือเมื่อรัฐมนตรีทุกคนในพรรครัฐสภาลาออก ในกรณีเหล่านี้ นายกรัฐมนตรีจะต้องเสนอการลาออกของคณะรัฐมนตรีทั้งหมดต่อพระมหากษัตริย์เนเธอร์แลนด์
หากพระมหากษัตริย์ไม่ทรงยุบสภา คณะรัฐมนตรีที่เหลือยังคงเป็นคณะรัฐมนตรีเสียงข้างน้อยที่มีอำนาจเต็มที่ สามารถออกกฎหมายใดๆ ให้เสร็จก่อนที่จะมีการเตรียมการ หากรัฐสภาผ่านมติเสียงข้างมาก สิ่งนี้จำเป็นต้องได้รับการสนับสนุนจากฝ่ายนอกรัฐบาล ในทางทฤษฎี ไม่จำเป็นต้องมีการเลือกตั้งทั่วไปก่อนกำหนด แต่ในทางปฏิบัติมักมีความจำเป็น เนื่องจากข้อตกลงร่วมรัฐบาลไม่ได้รับการสนับสนุนจากรัฐสภาอีกต่อไป
แต่ในประเทศไทย คำว่า รัฐบาลเสียงข้างน้อย ได้ถูกหยิบยกนำมาเป็นหนึ่งในสมการจัดตั้งรัฐบาล หลังจากที่พรรคก้าวไกลได้รับชัยชนะอย่างล้นหลามทั่วประเทศไทยเมื่อวานนี้ (14 พ.ค.) อย่างไรก็ตาม รัฐบาลเสียงข้างน้อยจะถูกถือว่าเป็นรัฐบาลที่ขาดเสถียรภาพ และความยั่งยืน
ดังนั้นก็ต้องรอดูกันว่า สมการนี้จะเกิดขึ้นในประเทศไทยหรือไม่
ในสภานิติบัญญัติสองสภา คำนี้เกี่ยวข้องกับสถานการณ์ในสภาซึ่งความเชื่อมั่นถือว่าสำคัญที่สุดต่อการดำรงตำแหน่งต่อไปของรัฐบาล (โดยทั่วไปคือสภาล่าง)
รัฐบาลเสียงข้างน้อยมีแนวโน้มที่จะมีเสถียรภาพน้อยกว่ารัฐบาลเสียงข้างมาก เพราะหากสามารถรวมตัวกันเพื่อจุดประสงค์ใดจุดประสงค์หนึ่ง สมาชิกรัฐสภาฝ่ายตรงข้ามจะมีจำนวนมากพอในการลงคะแนนเสียงคัดค้านกฎหมาย หรือแม้แต่โค่นล้มรัฐบาลด้วยการลงมติไม่ไว้วางใจ
ตัวอย่างกรณีรัฐบาลเสียงข้างน้อยของแคนาดาที่นำโดย ‘จัสติน ทรูโด’
ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมาการมีรัฐบาลเสียงข้างน้อยดูเหมือนจะกลายเป็นเรื่องปกติไปแล้วสำหรับแคนาดา โดยการเลือกตั้งระดับชาติแคนาดาที่ผ่านมา 7 ครั้ง มีเพียง 2 การเลือกตั้งเท่านั้นที่จบลงด้วยการที่พรรคได้รับที่นั่งส่วนใหญ่ในสภา ซึ่งก็คือในปี 2011 และในปี 2015
รัฐบาลของทรูโดเองจัดตั้งรัฐบาลมาด้วยเสียงข้างน้อยมาแล้วถึง 3 สมัย อภิปรายและลงมติไม่ไว้วางใจ เมื่อปี 2020 ที่ผ่านมา โดยที่พรรคฝ่ายค้านกล่าวหารัฐบาลว่า ใช้งบประมาณในกองทุนช่วยเหลือนักศึกษาที่ได้รับผลกระทบจากการแพร่ระบาดของโควิด-19 ในวงเงิน 900 ล้านดอลลาร์แคนาดา หรือราว 2.2 หมื่นล้านบาท อย่างไม่เหมาะสม
กรณีของ ‘เดนมาร์ก’ เองก็เช่นกัน
เดนมาร์กผ่านการการปกครองของรัฐบาลเสียงข้างน้อยมาหลายครั้ง แม้ประเทศจะมีระบบการเลือกตั้งที่เป็นสัดส่วน ซึ่งมักจะส่งผลให้พรรคไม่ได้รับเสียงข้างมาก แต่รัฐบาลเสียงข้างน้อยนี้ก็เป็นเรื่องปกติในการเมืองของเดนมาร์ก ตั้งแต่ปี 1982 รัฐบาลผสมของหลายๆ พรรค ในเดนมาร์กก็ยังเป็นเสียงข้างน้อย ดังนั้น รัฐบาลในยุคปัจจุบันก็ยังคงต้องทำข้อตกลงร่วมกับพรรคอื่นๆ ซึ่งบ่อยครั้งที่มีทั้งฝั่งซ้ายและฝั่งขวา
คณะรัฐมนตรีเฟรดเดอริกเซน คาร์บินเนท ได้รับเลือกในการเลือกตั้งทั่วไปในปี 2019 เป็นรัฐบาลเสียงข้างน้อยแบบพรรคเดียว และได้รับการสนับสนุนจากพรรคอื่นๆ อีก 3 พรรค ขณะที่รัฐมนตรีชุดก่อนหน้าเองก็เป็นรัฐบาลเสียงข้างน้อยเช่นกัน และได้รับการสนับสนุนจากพรรคอื่นๆ
‘เนเธอร์แลนด์’ เองก็มีรัฐบาลเสียงข้างน้อยเช่นเดียวกัน
การร่วมรัฐบาลในเนเธอร์แลนด์เกิดขึ้นโดยได้รับการสนับสนุนจากพรรคในรัฐสภาซึ่งได้รับเลือกจากผู้แทนตามสัดส่วน แม้ว่าจะเกิดขึ้นยากมาก แต่รัฐบาลเสียงข้างน้อยสามารถจัดตั้งขึ้นได้ในช่วงระยะเวลาการจัดตั้งคณะรัฐมนตรีของเนเธอร์แลนด์
หากผลการเลือกตั้งทำให้ไม่สามารถจัดตั้งรัฐบาลผสมเสียงข้างมากได้ บ่อยครั้งที่รัฐบาลเสียงข้างน้อยจัดตั้งขึ้นเมื่อพันธมิตรร่วมรัฐบาลคนใดคนหนึ่งของคณะรัฐมนตรีถอนการสนับสนุน หรือเมื่อรัฐมนตรีทุกคนในพรรครัฐสภาลาออก ในกรณีเหล่านี้ นายกรัฐมนตรีจะต้องเสนอการลาออกของคณะรัฐมนตรีทั้งหมดต่อพระมหากษัตริย์เนเธอร์แลนด์
หากพระมหากษัตริย์ไม่ทรงยุบสภา คณะรัฐมนตรีที่เหลือยังคงเป็นคณะรัฐมนตรีเสียงข้างน้อยที่มีอำนาจเต็มที่ สามารถออกกฎหมายใดๆ ให้เสร็จก่อนที่จะมีการเตรียมการ หากรัฐสภาผ่านมติเสียงข้างมาก สิ่งนี้จำเป็นต้องได้รับการสนับสนุนจากฝ่ายนอกรัฐบาล ในทางทฤษฎี ไม่จำเป็นต้องมีการเลือกตั้งทั่วไปก่อนกำหนด แต่ในทางปฏิบัติมักมีความจำเป็น เนื่องจากข้อตกลงร่วมรัฐบาลไม่ได้รับการสนับสนุนจากรัฐสภาอีกต่อไป
แต่ในประเทศไทย คำว่า รัฐบาลเสียงข้างน้อย ได้ถูกหยิบยกนำมาเป็นหนึ่งในสมการจัดตั้งรัฐบาล หลังจากที่พรรคก้าวไกลได้รับชัยชนะอย่างล้นหลามทั่วประเทศไทยเมื่อวานนี้ (14 พ.ค.) อย่างไรก็ตาม รัฐบาลเสียงข้างน้อยจะถูกถือว่าเป็นรัฐบาลที่ขาดเสถียรภาพ และความยั่งยืน
ดังนั้นก็ต้องรอดูกันว่า สมการนี้จะเกิดขึ้นในประเทศไทยหรือไม่
